ជំពូកទី 6
នីតិសិទ្ធិលើបំណុល (3) ― នីតិសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ
I. ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃនីតិសិទ្ធិលើបំណុល
1. ខ្លឹមសារនៃសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ
2. លក្ខណៈជាមូលដ្ឋាននៃសិទ្ធិលើបំណុល
3. អត្ថន័យនៃបញ្ញត្តិស្តីពីសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ－ភាពចាំបាច់នៅក្នុងសកម្មភាពជំនួញជាក់ស្តែង
II. ការសិក្សាអំពីចំណុចសំខាន់នៃសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ
1. ប្រភេទនៃសិទ្ធិលើបំណុល
2. ការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច
3. សមត្ថភាពរបស់ម្ចាស់បំណុល
4. ទំនាក់ទំនងសិទ្ធិលើបំណុលនៃភាគីច្រើននាក់
5. អនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល
6. ការរលត់សិទ្ធិលើបំណុល
III. ក្រមរដ្ឋប្បវេណី និង កិច្ចការច្បាប់នៃសហគ្រាស
I. ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃនីតិសិទ្ធិលើបំណុល
1. ខ្លឹមសារនៃសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ
ដូចបានរៀបរាប់នៅក្នុងជំពូកទី4 នៅក្នុងផ្នែកស្តីពីសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅគឺកំណត់អំពី លក្ខណៈនៃសិទ្ធិលើបំណុល អានុភាព និង ការផ្ទេរ ព្រមទាំងការរលត់នៃសិទ្ធិលើបំណុលនោះ។ ផ្នែកនេះគឺត្រូវនឹងបទប្បញ្ញត្តិនៃជំពូកទី1 គន្ថីទី3 នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណី។ នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់អំពី គោលបំណងនៃសិទ្ធិលើបំណុលនៅក្នុងផ្នែកដំបូងនៅក្នុងជំពូកនេះ ប៉ុន្តែ គោលបំណងនៃសិទ្ធិលើបំណុលដែលរៀបរាប់នៅទីនេះ សំដៅទៅ ខ្លឹមសារ និង កម្មវត្ថុនៃសិទ្ធិលើបំណុល។ នៅក្នុងផ្នែកបន្ទាប់ស្តីពីអានុភាពនៃសិទ្ធិលើបំណុល គឺបញ្ញត្តិអំពី ករណីដែលមានការបំពាន ឬ ប្រុងនឹងបំពានអានុភាពចងរវាងភាគីនៃកិច្ចសន្យាដែលជាមូលដ្ឋាននៃសិទ្ធិលើបំណុល។ ពោលគឺ បញ្ហាដែលទាក់ទងនឹងការអនុវត្តកាតព្វកិច្ចដោយបង្ខំ សំណងការខូចខាតនៃការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច និង ការរក្សាការពារទ្រព្យសម្បត្តិទទួលខុសត្រូវ។ ប៉ុន្តែ ចំពោះសំណងនៃការខូចខាតនៃការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច ខ្ញុំបានរៀបរាប់ខ្លះមកហើយនៅក្នុងជំពូកទី4។ នៅក្នុងផ្នែកទីបី គឺជាផ្នែកស្តីពីទំនាក់ទំនងសិទ្ធិលើបំណុល និងកាតព្វកិច្ចរបស់ភាគីច្រើននាក់ ហើយបញ្ញត្តិអំពីករណីដែលម្ចាស់បំណុល ឬកូនបំណុលមានច្រើននាក់។ ផ្នែកបន្ទាប់ទៀត ស្តីពីអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល ពោលគឺ បញ្ហាទាក់ទងនឹងការផ្ទេរសិទ្ធិលើបំណុលទៅឱ្យបុគ្គលផ្សេងតាមរយៈកិច្ចសន្យា ហើយផ្នែកចុងក្រោយស្តីពីបញ្ហានៃការរំលត់សិទ្ធិលើបំណុល តាមរយៈការសងសិទ្ធិលើបំណុលជាអាទិ៍។
2. លក្ខណៈជាមូលដ្ឋាននៃសិទ្ធិលើបំណុល
ដូចបានសិក្សាកន្លងមក សិទ្ធិប្រត្យក្សគឺជាសិទ្ធិដែលមានលក្ខណៈផ្តាច់មុខ និង ដាច់ខាតដែលអាចអះអាងចំពោះបុគ្គលគ្រប់រូបក្នុងសកលលោក ហេតុនេះហើយ ច្បាប់ត្រូវកំណត់អំពីប្រភេទនៃសិទ្ធិប្រត្យក្សនេះឱ្យបានច្បាស់លាស់។ ផ្ទុយមកវិញ សិទ្ធិលើបំណុល គឺជាសិទ្ធិដែលបុគ្គលជាក់លាក់ម្នាក់អាចទាមទារចំពោះបុគ្គលជាក់លាក់ម្នាក់ទៀត ហើយជាគោលការណ៍សិទ្ធិនេះមានអានុភាពមិនដាច់ខាត ដែលកើតមានរវាងតែគូរភាគីប៉ុណ្ណោះ (ភាពមិនដាច់ខាតនៃសិទ្ធិលើបំណុល)។ ដោយសារតែបែបនេះហើយ ទើបភាគីអាចបង្កើតដោយសេរីនូវខ្លឹមសារនៃសិទ្ធិលើបំណុលរាប់ពាន់ម៉ឺនប្រភេទ ក្នុងទំហំដែលមិនផ្ទុយនឹងទំនៀមទម្លាប់ល្អ និង សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ។ នេះហៅថា សេរីភាពនៃការបង្កើតសិទ្ធិលើបំណុល។ សិទ្ធិលើបំណុលគ្មានលក្ខណៈផ្តាច់មុខដូចសិទ្ធិប្រត្យក្សនោះទេ ហើយក៏គ្មានកម្រិតនូវគោលការណ៍សិទ្ធិប្រត្យក្សតែមួយលើវត្ថុតែមួយដែរ (នៅលើវត្ថុតែមួយ គេអាចបង្កើតសិទ្ធិប្រត្យក្សតែមួយប៉ុណ្ណោះ)។ ឧបមាថា តារាងចម្រៀង A បានចុះកិច្ចសន្យាទៅសម្តែងនៅមហោស្រព B ហើយក៏បានចុះកិច្ចសន្យាទៅសម្តែងនៅមហោស្រព C នៅថ្ងៃនិងម៉ោងតែមួយ។ ក្នុងករណីនេះ កិច្ចសន្យាទាំងសងខាងសុទ្ធតែមានអានុភាព ហេតុនេះ ទាំងសិទ្ធិលើបំណុលរបស់មហោស្រព B ទាមទារឱ្យទៅសម្តែង ហើយនិងសិទ្ធិលើបំណុលរបស់មហោស្រព Cទាមទារឱ្យទៅសម្តែង ដែលមានចំពោះ A គឺកើតឡើងដូចគ្នាដោយគ្មានបញ្ហាអ្វីឡើយ (ក្នុងករណីនេះ មហោស្រព B និង មហោស្រព C ស្មើភាពគ្នាដោយគ្មានអ្នកណាមានសិទ្ធិអាទិភាពលើអ្នកណានោះទេ។ នេះហៅថា គោលការណ៍សមភាពនៃម្ចាស់បំណុល)។ ប្រាកដហើយថា រាងកាយរបស់ A គឺមានតែមួយ ហើយអាចទៅសម្តែងនៅកន្លែងតែមួយប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែ សិទ្ធិលើបំណុលរបស់មហោស្រពដែល A មិនបានទៅសម្តែង មិនបាត់បង់នោះទេ ហើយសិទ្ធនេះត្រូវផ្លាស់ប្តូរទៅជាសិទ្ធិទាមទារសំណងការខូចខាត ដោយផ្អែកលើការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចរបស់ A វិញ។
សិទ្ធិលើបំណុលគឺជាសិទ្ធិដែលមិនដាច់ខាត ដូចនេះ ជាគោលការណ៍ សិទ្ធិនេះមានតែអានុភាពទាមទារ និង អានុភាពបណ្តឹង (អានុភាពសម្រេចសិទ្ធិដោយបណ្តឹង) ចំពោះភាគីម្ខាងទៀតប៉ុណ្ណោះ។ បើទោះបីជាមានតតិយជនផ្សេងមករំខានក៏ដោយ ក៏ភាគីមិនអាចទាមទារឱ្យតតិយជនបញ្ឈប់ការរារាំងនោះទេ ហើយដូចក្នុងឧទាហរណ៍ខាងលើនេះ សិទ្ធិលើបំណុលនេះ ជាគោលការណ៍ មានអានុភាពត្រឹមតែទាមទារការខូចខាត ក្នុងនាមជាការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចប៉ុណ្ណោះ ប្រសិនបើភាគីម្ខាងទៀតមានហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវ។ ហើយអញ្ញត្តិកម្មអាចមានករណីដូចជា សិទ្ធិជួលដែលបានចុះបញ្ជី ជាអាទិ៍ (ជាទូទៅ សិទ្ធិលើបំណុលមិនមានប្រព័ន្ធបង្ហាញជាសាធារណៈអំពីអត្ថិភាពរបស់វាទេ (ចំពោះការផ្ទេរគឺអនុវត្តផ្សេង) ប៉ុន្តែមានប្រព័ន្ធចុះបញ្ជីសម្រាប់សិទ្ធិជួល។ មើលជំពូកទី4 III (1)) ហើយយុត្តិសាស្ត្រ និង ទ្រឹស្តីមួយចំនួនបានទទួលស្គាល់សិទ្ធិទាមទារឱ្យបញ្ឈប់ការរារាំង ចំពោះការបំពានពីតតិយជនដែលគ្មានសិទ្ធិ ដោយផ្អែកលើសិទ្ធិជួលដែលបានចុះបញ្ជីបាន។ ពិតហើយថា សិទ្ធិលើបំណុលផ្សេងទៀត ដូចជាចំណុចស្តីពីអំពើអនីត្យានុកូលនៃជំនួញដែលបានរៀបរាប់ពីមុន ដែលជាការដណ្តើមកិច្ចសន្យាដោយទុច្ចរិតខ្លាំង ហើយបំពានសិទ្ធិលើបំណុល ក្នុងករណីនេះ ភាគីអាចទាមទារសំណងការខូចខាតបាន បើសិនជាលក្ខខណ្ឌនៃអំពើអនីត្យានុកូលបានបំពេញ។ ប៉ុន្តែ នេះជាការទាមទារដោយផ្អែកលើអំពើអនីត្យានុកូលនោះទេ ហើយសិទ្ធិលើបំណុលផ្ទាល់នេះ គ្មានអានុភាពទាមទារចំពោះតតិយជននោះទេ។
3. អត្ថន័យនៃបញ្ញត្តិស្តីពីសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ
―ភាពចាំបាច់នៅក្នុងសកម្មភាពជំនួញជាក់ស្តែង
សិទ្ធិលើបំណុលទូទៅនេះជាផ្នែកមួយដែលឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីទំនាក់ទំនងផលប្រយោជន៍ដ៏ស្មុគស្មាញជាងគេនៅក្នុងសង្គមជំនួញ បន្ទាប់ពីនីតិប្រាតិភោគដែលនឹងសិក្សាក្នុងជំពូកបន្ទាប់។ នេះមានន័យថា បើសិនជាយើងយល់អំពីការអនុវត្តជំនួញជាក់ស្តែង យើងនឹងយល់កាន់តែច្បាស់អំពីខ្លឹមសារនេះ។ សូមចាប់អារម្មណ៍ថា ចំណុចដែលស្តីពីការដាក់ប្រាតិភោគ ការគ្រប់គ្រង និង ការប្រមូលសិទ្ធិលើបំណុលដែលជាចំណុចសំខាន់នៅក្នុងកិច្ចការរបស់សហគ្រាសពាណិជ្ជកម្មនេះហើយ វាពាក់ព័ន្ធខ្លាំងជាមួយនឹងសិទ្ធិលើបំណុលនេះ និង នីតិប្រាតិភោគ។
បញ្ហាជាក់ស្តែងនៃការដាក់ប្រាតិភោគរួមមាន ការធានាដោយវត្ថុ ដែលជាការធានាដោយទទួលយកវត្ថុ ពោលគឺចលនវត្ថុ ឬ អចលនវត្ថុធ្វើជាថ្នូរ និង ការធានាដោយបុគ្គល ដែលជាការធានាដោយទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់របស់បុគ្គលណាម្នាក់ក្រៅពីកូនបំណុល ក្នុងករណីដែលកូនបំណុលពុំមានចលនវត្ថុ និង អចលនវត្ថុដែលសមស្របសម្រាប់ដាក់ធានា។ រូបភាពនៃការធានាដោយបុគ្គលនេះ គឺការធានាដែលនឹងរៀបរាប់ខាងមុខ។ ការធានាដោយបុគ្គលនេះមិនសូវមានស្ថេរភាពដូចការធានាដោយវត្ថុនោះទេ ដោយសារតែទ្រព្យសម្បត្តិរបស់បុគ្គលដែលយកមកធានានោះអាចមានការឡើងចុះ។ ប៉ុន្តែ ការធានាដោយវត្ថុនេះត្រូវឆ្លងកាត់នីតិវិធីស្មុគស្មាញដូចជាការចុះបញ្ជី ឬ ការប្រគល់វត្ថុជាអាទិ៍ ផ្ទុយមកវិញ ការធានាដោយបុគ្គលវិញមានលក្ខណៈងាយស្រួល ដោយសារតែតម្រូវឱ្យមានលិខិតកិច្ចសន្យាតែមួយប៉ុណ្ណោះ ពោលគឺការព្រមព្រៀងរបស់ភាគី។
លើសពីនេះ ក្នុងពេលបច្ចុប្បនេះ យើងអាចសង្កេតឃើញថា អ្នកជំនួញភាគច្រើនបាននិយមប្រើប្រាស់សិទ្ធិលើបំណុលទៅដាក់ធានាដើម្បីទទួលយកដើមទុន ឬ លក់សិទ្ធិលើបំណុលដើម្បីបំពេញទុនក្នុងសហគ្រាស។ ដើមឡើយ សិទ្ធិលើបំណុលតាមក្រមរដ្ឋប្បវេណីត្រូវបានទទួលស្គាល់ឱ្យធ្វើអនុប្បទានបាន ប៉ុន្តែ តាមខ្លឹមសារនៃមាត្រាមិនបានប៉ាន់ស្មានដល់ការផ្ទេរយ៉ាងសកម្មបែបនេះ ដើម្បីប្រមូលទុននោះទេ។ នេះហៅថាលំហូរនីយកម្មនៃសិទ្ធិលើបំណុល។ បញ្ហាទាំងអស់នេះ សុទ្ធតែមានពាក់ព័ន្ធជាមួយសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅនេះ។
II. ការសិក្សាអំពីចំណុចសំខាន់នៃសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ
1. ប្រភេទនៃសិទ្ធិលើបំណុល
ភាគីអាចបង្កើតដោយសេរីនូវខ្លឹមសារនៃសិទ្ធិលើបំណុលរាប់ពាន់ម៉ឺនប្រភេទ ប៉ុន្តែ យើងអាចបែងចែកជាប្រភេទមួយចំនួនបាន។ ឧទាហរណ៍ ការបែងចែកជាប្រភេទ សិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់វត្ថុជាក់លាក់ និង សិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់តាមប្រភេទវត្ថុ គឺមានសារៈសំខាន់ណាស់។
(1) សិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់វត្ថុជាក់លាក់
បើសិនជាយើងពិចារណាអំពីការទិញលក់ផ្ទាំងគំនូរ និង ដី គឺគ្មានរបស់ណាផ្សេងទៀតដែលដូចគ្នានោះទេ ហេតុនេះ សិទ្ធិលើបំណុលគឺជាសិទ្ធិទាមទារទៅលើតាវកាលិកនៃវត្ថុដែលបានកំណត់ជាក់លាក់នោះ។ នេះហៅថា សិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់វត្ថុជាក់លាក់។ ចំពោះសិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់វត្ថុជាក់លាក់នេះ កូនបំណុលមានករណីយកិច្ចប្រុងប្រយ័ត្នក្នុងនាមជាអ្នកគ្រប់គ្រងដោយសុចរិតលើវត្ថុដែលជាកម្មវត្ថុ (ករណីយកិច្ចគ្រប់គ្រងដោយប្រុងប្រយ័ត្ន) (ចំណុចនេះបានកំណត់ដោយពិចារណាអំពីដើមហេតុនៃការកកើតកិច្ចសន្យា និង សិទ្ធិលើបំណុលផ្សេងទៀត ព្រមទាំងគោលគំនិតទូទៅនៃសង្គមជំនួញ) រហូតដល់ពេលអនុវត្ត (មាត្រា400។ មានន័យថា បើសិនជាកម្មវត្ថុនៃកិច្ចសន្យាលក់ទិញគឺជាវត្ថុដែលបានកំណត់ជាក់លាក់ ក្នុងករណីនេះ បើសិនជានៅក្រោយពេលចុះកិច្ចសន្យានិងរហូតដល់ពេលប្រគល់ កូនបំណុលបានទុកវត្ថុនោះចោលហាលភ្លៀង ហើយបណ្តាលឱ្យខូចខាតវត្ថុនោះ វានឹងក្លាយជាការមិនបានអនុវត្តកាតព្វកិច្ចរបស់កូនបំណុលខ្លួនឯង ហើយត្រូវមានករណីយកិច្ចសងការខូចខាតនោះ)។ បើសិនជាវត្ថុដែលជាកម្មវត្ថុបានបាត់បង់នៅមុនពេលប្រគល់ (ដោយសារតែគ្មានវត្ថុណាយកមកជំនួសបាន) ក្នុងករណីនេះ វានឹងក្លាយជាអលទ្ធភាពក្នុងការអនុវត្ត ហើយសិទ្ធិលើបំណុលរបស់ម្ចាស់បំណុលនឹងប្តូរទៅជាសិទ្ធិទាមទារសំណងការខូចខាត។
(2) សិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់តាមប្រភេទវត្ថុ
① សញ្ញាណទូទៅ
ផ្ទុយមកវិញ បើសិនជាទិញលក់ស្រាបៀម៉ាកណាមួយចំនួនប៉ុន្មានយួរជាដើម វាគឺជាវត្ថុដែលបានកំណត់តាមប្រភេទដែលអាចជំនួសបាន ក្នុងករណីនេះ គេហៅថា សិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់តាមប្រភេទវត្ថុ។ ចំពោះសិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់តាមប្រភេទវត្ថុនេះ (ដោយសារតែមានវត្ថុជំនួស) ករណីយកិច្ចគ្រប់គ្រងរបស់កូនបំណុលមិនត្រូវបានកំណត់នោះទេ ប៉ុន្តែ កូនបំណុលមានករណីយកិច្ចរកវត្ថុផ្សេងដែលមានប្រភេទដូចគ្នាពីទីផ្សារមកជំនួស ក្នុងករណីដែលកម្មវត្ថុបានបាត់បង់នៅមុនពេលប្រគល់ (ពោលគឺ បើសិនជាហាងលក់ស្រាបៀបានធ្វើឱ្យបែកដបស្រាបៀដែលគេបានកម្មង់នៅក្នុងហាងរបស់ខ្លួន ក្នុងករណីនេះ ហាងលក់ស្រាបៀរនោះមានករណីយកិច្ចរៀបចំនូវដបស្រាបៀផ្សេងដែលមានប្រភេទដូចគ្នាមកជំនួស)។ ឧបមាថា ភាគីគ្រាន់តែកម្ម៉ង់ថាយក «ឥដ្ឋការ៉ូដែលជាគ្រឿងសំណង់» ដោយមិនបានកំណត់អំពីគុណភាពនៃកម្មវត្ថុនោះទេ (ហើយបើសិនជាមិនបានកំណត់អំពីសាធាតុនៃកិច្ចសន្យាផងដែរនោះ) ក្នុងករណីនេះ កូនបំណុលត្រូវតែផ្តល់នូវវត្ថុដែលមានគុណភាពធម្មតាពីក្នុងចំណោមវត្ថុដែលមានប្រភេទដូចគ្នា (មាត្រា401 កថាខណ្ឌទី1)។
② ការកំណត់ជាក់លាក់នូវសិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់តាមប្រភេទវត្ថុ
ទោះបីជាឧទាហរណ៍អំពីស្រាបៀនៅខាងលើក៏ដោយ យើងអាចមើលឃើញថានៅក្នុងដំណាក់កាលណាមួយរហូតដល់ពេលអនុវត្តកិច្ចសន្យា ម្ចាស់បំណុលនឹងសម្រេចថា «យកយួរមួយនេះ» ពីក្នុងចំណោមប្រភេទនៃស្រាបៀជាច្រើននោះ។ ចំពោះការដឹកជញ្ជូនស្រាបៀ ជាធម្មតាវាមិនបានកំណត់ទេរហូតដល់ដំណាក់កាលដែលហាងលក់ស្រាបៀដឹកដល់ផ្ទះអ្នកទិញ ហើយអ្នកទិញចង្អុលថា «យកមួយនេះ» ប៉ុន្តែក្នុងករណីដែលអ្នកទិញបានទៅទិញស្រាវីស្គីនៅហាងផ្ទាល់សម្រាប់ជាអំណោយ ហើយបានចង្អុលម៉ាកស្រាវីស្គីណាមួយពីធ្នើរក្នុងហាងថា «យកមួយនោះ» ដើម្បីឱ្យហាងវេចខ្ចប់ឱ្យ ស្រាវីស្គីមួយដបដែលត្រូវបានវេចខ្ចប់នោះគឺត្រូវបានកំណត់។ នេះហៅថា «ការកំណត់ជាក់លាក់» នូវសិទ្ធិលើបំណុលតាមប្រភេទ។ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់ថា បើសិនជាកូនបំណុលបានបញ្ចប់សកម្មភាពនានាដើម្បីប្រគល់ ឬ បានកំណត់វត្ថុដែលត្រូវប្រគល់ដោយមានការឯកភាពពីម្ចាស់បំណុល បន្ទាប់ពីនេះ វត្ថុនោះនឹងក្លាយជាកម្មវត្ថុនៃសិទ្ធិលើបំណុល (មាត្រា401 កថាខណ្ឌទី2)។ ចាប់ពីពេលដែលបានកំណត់ជាក់លាក់ ជាលទ្ធផល សិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់តាមប្រភេទវត្ថុនឹងត្រូវអនុវត្តដូចគ្នានឹងសិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់វត្ថុជាក់លាក់ ហើយកូនបំណុលមានករណីយកិច្ចគ្រប់គ្រងដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ចំពោះវត្ថុដែលបានកំណត់ជាក់លាក់នោះ (បើទោះបីជាមានករណីយកិច្ចគ្រប់គ្រងកើតឡើងក៏ដោយ ប៉ុន្តែក្នុងករណីដែលវត្ថុនោះបានបាត់បង់ វាគ្រាន់តែក្លាយទៅជាករណីយកិច្ចសងសំណងការខូចខាត ហើយកូនបំណុលលែងមានករណីយកិច្ចក្នុងការស្វែងរកវត្ថុដែលមានប្រភេទដូចគ្នាពីទីផ្សារមកជំនួសកម្មវត្ថុទៀតហើយ)។
③ សិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់តាមប្រភេទវត្ថុដែលត្រូវបានកម្រិត
សិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់តាមប្រភេទវត្ថុដែលត្រូវបានកម្រិត (មានកំណត់) គឺជាការកម្រិតនូវប្រភេទតាមវិសាលភាពពិសេស (អត្ថិភាពនៅទីតាំង) ដែលជាទម្រង់មួយនៃសិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់តាមប្រភេទវត្ថុ។ ឧទាហរណ៍ ក្នុងករណីសិទ្ធិទាមទារឱ្យប្រគល់អង្ករ Koshihikari ចំនួន៣០០គីឡូក្រាម ដែលមាននៅក្នុងឃ្លាំងរបស់ក្រុមហ៊ុន ក ទោះបីជានៅមុនពេលកំណត់ជាក់លាក់ក៏ដោយ ប្រសិនបើអង្ករនៅក្នុងឃ្លាំងនោះអស់ វានឹងក្លាយជាអលទ្ធភាពក្នុងការអនុវត្ត ហើយកូនបំណុលមិនមានករណីយកិច្ចស្វែងរកវត្ថុនោះពីទីផ្សារឡើយ (ប្រសិនបើអង្ករ Koshihikari នៅក្នុងឃ្លាំងត្រូវបានឆេះអស់នោះ មានតែកាតព្វកិច្ចសងសំណងការខូចខាតប៉ុណ្ណោះដែលកើតឡើង)។
(3) សិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់ និង អត្រាការប្រាក់ដែលកំណត់ដោយច្បាប់
សិទ្ធិលើបំណុលដែលត្រូវបង់ជាប្រាក់ (សិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់) គឺជាសិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់តាមប្រភេទវត្ថុដែលច្បាស់លាស់បំផុត (ប្រាក់មិនអាចបាត់បង់ពីលើពិភពលោកនេះទេ ហេតុនេះ អលទ្ធភាពក្នុងការអនុវត្តមិនអាចកើតមានឡើយ។ មាត្រា419 កថាខណ្ឌទី3) ប៉ុន្តែ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីមានកំណត់អំពីបញ្ញត្តិពិសេសមួយចំនួនស្តីពីសិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់។ ដោយឡែក អត្រាការប្រាក់ដែលកំណត់ដោយច្បាប់ក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណី គឺ 3ភាគរយក្នុង១ឆ្នាំ (មាត្រា404)។ ដើមឡើយ អត្រាការប្រាក់ដែលកំណត់ដោយច្បាប់ (អនុវត្តនៅក្នុងករណីដែលភាគីមិនបានសម្រេចនៅក្នុងកិច្ចសន្យា និង ករណីការប្រាក់យឺតយ៉ាវនៃការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច ឬ អំពើអនីត្យានុកូលជាអាទិ៍) គឺត្រូវបានកំណត់ «5ភាគរយក្នុង១ឆ្នាំ» ប៉ុន្តែ នៅក្នុងវិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 គេបានទម្លាក់មក «3ភាគរយ»(មាត្រា404កថាខណ្ឌទី២) ដោយពិចារណាអំពីស្ថានភាពនៃទីផ្សារអត្រាការប្រាក់ក្នុងរយៈពេលខ្លីក្នុងរយៈពេល៣ឆ្នាំ (មាត្រាដដែល ចាប់ពីកថាខណ្ឌទី3)។ នេះជាវិសោធនកម្មមួយដែលមានការឯកភាពគ្នា (មានប្រទេសជាច្រើននៅប៉ែកអឺរ៉ុបបានកែប្រែអត្រាការប្រាក់នេះ)។ ទន្ទឹមនឹងនេះ បទបញ្ញត្តិដោយឡែកស្តីពីអត្រាការប្រាក់ក្នុងប្រតិបត្តិការពាណិជ្ជកម្ម (ច្បាប់ពាណិជ្ជកម្ម មាត្រា514 កំណត់អត្រា 6ភាគរយក្នុងមួយឆ្នាំ) ក៏ត្រូវបានលុបចោលដែរ។
ពាក្យគន្លឹះ: ការកាត់បន្ថយការប្រាក់ពាក់កណ្តាលកាល
ត្រង់នេះគឺមានបញ្ហាមួយ អំពីការកាត់បន្ថយការប្រាក់ពាក់កណ្តាលកាល ដែលយកមកប្រើប្រាស់សម្រាប់គណនា «ផលប្រយោជន៍ដែលបាត់បង់» នៅក្នុងសំណងធានារ៉ាប់រងជាអាទិ៍។ នៅប្រទេសជប៉ុន ប្រាក់ធានារ៉ាប់រងមិនបង់ជាដំណាក់កាលនោះទេ ហើយត្រូវបង់ផ្តាច់តែម្តង។ ឧបមាថា ផលប្រយោជន៍ដែលបាត់បង់មានអំឡុងពេល 10ឆ្នាំ ក្នុងករណីនេះ ចំនួនទឹកប្រាក់ដែលត្រូវបានទទួលរៀងរាល់ឆ្នាំជាបន្តបន្ទាប់ ត្រូវយកមកបង់តែមួយលើក។ ហេតុនេះ ក្រុមហ៊ុនធានារ៉ាប់រងនឹងបង់ដោយយកចំនួនទឹកប្រាក់សរុបទាំងអស់ ដកជាមួយនឹងអត្រាការប្រាក់ប្រចាំឆ្នាំ។ ដូចនេះ បើអត្រាការប្រាក់កំណត់ដោយច្បាប់ធ្លាក់ចុះ ការកាត់បន្ថយការប្រាក់ពាក់កណ្តាលកាលក៏ថយចុះដែរ ហេតុនេះហើយ ភាគីទទួលផលនឹងទទួលបានប្រាក់ធានារ៉ាប់រងខ្ពស់ជាងចំនួនទឹកប្រាក់ពីមុននៅក្នុងគ្រោះថ្នាក់ដូចគ្នា (ចំណុចនេះ យើងអាចនិយាយថា វិសោធនកម្មនេះផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់ភាគីទទួលផល ប៉ុន្តែ ភាគីក្រុមហ៊ុនធានារ៉ាប់រងអាចនឹងបង្កើនតម្លៃធានារ៉ាប់រងដើម្បីបង្រ្គប់)។
(4) សិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់ដើម និង សិទ្ធិលើបំណុលជាការប្រាក់
នៅក្នុងការខ្ចីប្រាក់អាចបង្កើតឱ្យមាន សិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់ដើម និង សិទ្ធិលើបំណុលជាការប្រាក់ ប៉ុន្តែ សិទ្ធិលើបំណុលជាការប្រាក់ដែលបានកើតឡើងរួចហើយ អាចកាត់ផ្តាច់ចេញតែចំណែកនោះ ហើយចាត់ចែងបាន។ បើសិនជាមានសិទ្ធិលើបំណុលក្នុងកម្ចីប្រាក់ចំនួន 200លានរៀល ហើយបង្កើតការប្រាក់ 10លានរៀលក្នុងមួយឆ្នាំ ក្នុងករណីនេះ សិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់ដើមនោះ (ភ្ជាប់កិច្ចសន្យាការប្រាក់) ប្រាកដជាអាចធ្វើអនុប្បទានបាន ប៉ុន្តែ ឧបមាថា មានការប្រាក់នៅក្នុងឆ្នាំដំបូងដែលបានកើតឡើង ហើយម្ចាស់បំណុលមិនទាន់បានទទួលការសងនៅឡើយ នោះម្ចាស់បំណុលអាចធ្វើអនុប្បទាននូវសិទ្ធិលើបំណុលជាការប្រាក់ចំពោះតែចំណែកដែលបានកើតឡើងហើយ ពីការប្រាក់ចំនួន 1០លានរៀលនោះ ទៅឱ្យតតិយជនបាន។
(5) សិទ្ធិលើបំណុលអនិយ័ត
នៅក្នុងការព្រមព្រៀងរបស់ភាគី ដែលអនុញ្ញាតឱ្យមានសិទ្ធិលើបំណុលដែលអាចជ្រើសរើសយក «រថយន្តមួយគ្រឿង ឬ ប្រាក់ 40លានរៀល» ជាអាទិ៍ ធ្វើជាគោលបំណងនៃតាវកាលិក សិទ្ធិលើបំណុលនេះហៅថា សិទ្ធិលើបំណុលអនិយ័ត (មាត្រា406)។ នេះជាការជ្រើសរើសរបស់ដែលមានលក្ខណៈខុសៗគ្នានៃការជ្រើសរើសនីមួយៗ ហើយវាមិនដូចគ្នាទាល់តែសោះទៅនឹង សិទ្ធិលើបំណុលដែលបានកំណត់តាមប្រភេទវត្ថុ ដូចជា «យកស្រាបៀមួយយួរនេះជំនួសឱ្យស្រាបៀមួយយួរផ្សេងទៀត (ពីក្នុងប្រភេទនៃស្រាបៀដូចគ្នា)»។
2. ការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច
(1) ការអនុវត្តកាតព្វកិច្ចដោយបង្ខំ
ការអនុវត្តដោយបង្ខំ គឺជាការទទួលយកជំនួយពីស្ថាប័នរដ្ឋ ដើម្បីសម្រេចការអនុវត្តដោយបង្ខំ ក្នុងករណីដែលភាគីម្ខាងទៀតមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចតាមការសន្យា (ការដែលម្ចាស់បំណុលប្រើកម្លាំងខ្លួនឯងបង្ខំឱ្យកូនបំណុលអនុវត្តកាតព្វកិច្ច (ការសង្រ្គោះដោយកម្លាំងខ្លួនឯង) ជាគោលការណ៍ គឺមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឡើយ)។ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី (មាត្រា414) និង ច្បាប់ស្តីពីការអនុវត្ត បានកំណត់អំពីវិធីអនុវត្តដោយបង្ខំជា 3ប្រភេទ ដូចខាងក្រោមនេះ។
① ការបង្ខំដោយផ្ទាល់
វិធីដែលស្ថាប័នរដ្ឋសម្រេចដោយបង្ខំនូវការបង់ប្រាក់ ឬ ប្រគល់វត្ថុ ដោយមិនពិចារណាអំពីឆន្ទៈរបស់កូនបំ
ណុល។ អាជ្ញាសាលាទៅដល់ទីតាំងរបស់កូនបំណុល ហើយអនុវត្ត។
② ការអនុវត្តជំនួស
វិធីដែលឱ្យតតិយជនសម្រេចខ្លឹមសារនៃសិទ្ធិលើបំណុល ហើយស្ថាប័នរដ្ឋប្រមូលសោហ៊ុយសម្រាប់ចំណាយពីកូនបំណុល។ ឧទាហរណ៍ថា ក្រុមហ៊ុនសំណង់បញ្ឈប់ការសាងសង់ពាក់កណ្តាលទី ក្នុងករណីនេះ គេអាចឱ្យក្រុមហ៊ុនសំណងផ្សេងបន្តសាងសង់ ហើយប្រមូលសោហ៊ុយដែលបានចំណាយលើការសាងសង់ពីក្រុមហ៊ុនសំណង់ដើម។
③ ការបង្ខំដោយប្រយោល
វិធីដែលដាក់សម្ពាធផ្លូវចិត្តដល់កូនបំណុលឱ្យអនុវត្តកាតព្វកិច្ច ដោយតុលាការបង្គាប់ឱ្យកូនបំណុលមានករណីយកិច្ចត្រូវបង់ប្រាក់ចំនួនជាក់លាក់មួយ រហូតដល់ពេលអនុវត្តកាតព្វកិច្ច។ ឧទាហរណ៍ វិធីអនុវត្តនេះ ប្រើប្រាស់ក្នុងករណីដែលការបំពានកាតព្វកិច្ចមិនឱ្យបញ្ចេញសម្លេងរំខាននៅតែមានជាបន្តបន្ទាប់ (តុលាការចេញសាលក្រម «បង្គាប់ឱ្យបង់ប្រាក់ 4លានរៀលក្នុងមួយថ្ងៃរហូតដល់ពេលបញ្ឈប់សម្លេងរំខាន»)។ ដើមឡើយ ប្រទេសជប៉ុនមិនអនុញ្ញាតការអនុវត្តជំនួស②ទេ ក្នុងករណីដែល ការបង្ខំដោយផ្ទាល់①អាចធ្វើបាន ហើយទទួលស្គាល់ការអនុវត្តដោយប្រយោល③ តែក្នុងករណីដែលការអនុវត្តវិធីទី① និងទី② មិនអាចធ្វើទៅបានប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងវិសោធនកម្មច្បាប់អនុវត្តរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ2003 បានពង្រីកវិសាលភាពនៃការអនុវត្តដោយប្រយោល។
(2) សំណងការខូចខាតនៃការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច
① សញ្ញាណទូទៅ
ចំណុចនេះ ខ្ញុំបានពន្យល់ត្រួសៗរួចហើយនៅក្នុងជំពូកទី4។ ការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច (ការមិនបានអនុវត្តតាមគោលបំណងនៃកាតព្វកិច្ច) បែងចែកជា 3ប្រភេទ គឺ ការអនុវត្តយឺតយ៉ាវ អលទ្ធភាពក្នុងការអនុវត្ត និង ការអនុវត្តមិនពេញលេញ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ បើសិនជាមិនបានអនុវត្តកាតព្វកិច្ចតាមការសន្យាទេ ម្ចាស់បំណុលអាចទាមទារសំណងការខូចខាតបាន។ ប៉ុន្តែ កូនបំណុលអាចរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវ ប្រសិនបើកូនបំណុលគ្មានហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវ ដោយពិចារណាលើខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា និង ទស្សនៈទូទៅក្នុងសង្គម (មាត្រា415)។ នៅមុនវិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 ក្រមរដ្ឋប្បវេណីកំណត់ថា កូនបំណុលពុំមានការទទួលខុសត្រូវក្នុងការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចឡើយ ប្រសិនបើកូនបំណុលគ្មានហេតុដែលត្រូវទទួលខុសត្រូវ (ហេតុដែលអាចដាក់ឱ្យទទួលខុសត្រូវ)។ ពោលគឺ ហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវមិនមែនជាលក្ខខណ្ឌបង្កើតការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចនោះទេ ប៉ុន្តែ វាជាលក្ខខណ្ឌដែលអាចរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវទៅវិញ (មានន័យថា ករណីប្រធានសិក្តដូចជា ការកាត់ផ្តាច់ផ្លូវដោយសាររញ្ជួយដី ជាអាទិ៍ កូនបំណុលពុំមានការទទួលខុសត្រូវចំពោះការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចនោះទេ បើទោះបីជាអនុវត្តយឺតយ៉ាវក៏ដោយ ពីព្រោះគ្មានហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវ)។
② ទំហំនៃសំណងការខូចខាត
ក្រមរដ្ឋប្បវេណីជប៉ុនបានកំណត់ថា ការខូចខាតដែលកើតឡើងជាទូទៅដោយសារការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច (ការខូចខាតធម្មតា) ត្រូវបញ្ចូលទៅក្នុងទំហំនៃសំណង ចំណែកឯការខូចខាតដែលកើតឡើងដោយកាលៈទេសៈពិសេសវិញ (ការខូចខាតពិសេស) អាចបញ្ជូលក្នុងទំហំនៃសំណងបាន លុះត្រាតែកូនបំណុលអាចព្យាករណ៍អំពីការខូចខាតនោះជាមុនប៉ុណ្ណោះ (ដែលអាចព្យាករជាមុន) (មាត្រា416។ នេះហៅថា គោលការណ៍កម្រិតសំណង)។ តើអ្វីជាការខូចខាតធម្មតា ហើយអ្វីជាការខូចខាតពិសេសនោះ គឺអាស្រ័យទៅលើរឿងក្តីនីមួយៗ។ ឧបមាថា អ្នកលក់បានប្រគល់ផ្ទះយឺតយ៉ាវរយៈពេល 1ខែ នៅក្នុងកិច្ចសន្យាទិញផ្ទះសម្រាប់ស្នាក់នៅ ហើយអ្នកទិញត្រូវទៅជួលបន្ទប់ស្នាក់នៅសិន ក្នុងករណីនេះ ថ្លៃឈ្នួលបន្ទប់នេះគឺជាការខូចខាតទូទៅ។ បើសិនជាអ្នកទិញនោះបានសន្យាលក់បន្តទៅឱ្យអ្នកផ្សេង តែត្រូវបញ្ឈប់វិញដោយសារតែការយឺតយ៉ាវក្នុងការប្រគល់នេះ ហើយអ្នកលក់បានខូចខាតនូវផលប្រយោជន៍ពីការលក់បន្តនោះ ក្នុងករណីនេះ យើងអាចនិយាយថា វាជាការខូចខាតពិសេស។ ការខូចខាតនេះអាចបញ្ចូលក្នុងទំហំនៃសំណងបាន លុះត្រាតែកូនបំណុលបានដឹង ឬ អាចព្យាករអំពីការលក់បន្តនេះប៉ុណ្ណោះ។
③ ការទូទាត់កំហុស
សំណងនៃការខូចខាតដែលកើតឡើងដោយសារការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច ឬការកើតឡើងនូវការខូចខាត ឬការរីករាលដាលការខូចខាតដោយសារការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច អាចត្រូវបានកាត់បន្ថយចំនួនទឹកប្រាក់នៃសំណងបាន ដោយពិចារណាអំពីទំហំនៃកំហុសរបស់ភាគីម្ចាស់បំណុល (មាត្រា418។ ចំណុចនេះស្ទើរតែដូចគ្នានឹងការទូទាត់កំហុសនៃអំពើអនីត្យានុកូល (មាត្រា722) ដែលបានសិក្សារួចហើយ ជំពូកទី5 II 4 (3))។
④ ការកំណត់ជាមុននូវចំនួនសំណង
ភាគីអាចព្រមព្រៀងជាមុនអំពីចំនួននៃសំណងការខូចខាតបាន (ប៉ុន្តែ ការកំណត់ដែលផ្ទុយនឹងសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ និង ទំនៀមទម្លាប់ល្អ អាចត្រូវបានមោឃភាព។ មាត្រា420 កថាខណ្ឌទី1)។ តាមការអនុវត្តជាក់ស្តែង ការកំណត់ជាមុននូវចំនួននៃសំណងនេះធ្វើឡើងដោយមូលហេតុថា ការគណនាអំពីសំណងនៅពេលក្រោយគឺលំបាក ហើយមួយទៀត គឺការកំណត់ចំនួនទឹកប្រាក់ឱ្យខ្ពស់ ដើម្បីបង្ការមិនឱ្យភាគីម្ខាងទៀតមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច។
⑤ ឧបាទេសកម្មនៃអ្នកសង
នៅពេលដែលម្ចាស់បំណុលបានទទួលសំណងគ្រប់ចំនួននៃវត្ថុ ឬ សិទ្ធិដែលជាគោលបំណងនៃសិទ្ធិលើបំណុលរួចហើយ កូនបំណុលនឹងទទួលបានឋានៈជំនួសឱ្យម្ចាស់បំណុលទៅលើវត្ថុ និង សិទ្ធិលើបំណុលនោះ។ នេះហៅថា ឧបាទេសកម្មនៃអ្នកសង (មាត្រា422⇒ សូមយោងចំណុច 3(1) នៅខាងក្រោយ)។ ឧទាហរណ៍ បុគ្គលម្នាក់បានសងការខូចខាតទាំងស្រុងដល់ម្ចាស់បំណុល ដោយសារតែបានធ្វើឱ្យបាត់វត្ថុដែលខ្លួនយកមករក្សាទុកក្នុងកិច្ចសន្យាបញ្ញើ។ ក្រោយមក បើសិនជាវត្ថុនោះបានរកឃើញមកវិញ បុគ្គលនោះនឹងទទួលបានកម្មសិទ្ធិនៅលើវត្ថុនោះ (ជំនួសឱ្យកម្មសិទ្ធិករដើម)។
(3) ការយឺតយ៉ាវក្នុងការទទួលរបស់ម្ចាស់បំណុល
ផ្ទុយមកវិញ កូនបំណុលបានព្យាយាមអនុវត្តតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យាហើយ ប៉ុន្តែ ម្ចាស់បំណុលមិនព្រមទទួល។ ករណីនេះ គេហៅថា ការយឺតយ៉ាវក្នុងការទទួល។ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី មាត្រា413 កំណត់ថា បើសិនជាម្ចាស់បំណុលបានប្រកែក ឬ មិនទទួលការសងដែលកូនបំណុលបានស្នើផ្តល់ការសង (មានន័យថា កូនបំណុលបានយកកម្មវត្ថុទៅដល់ផ្ទះរបស់ម្ចាស់បំណុល បើសិនជាកាតព្វកិច្ចដែលកូនបំណុលសន្យាថាយកទៅឱ្យ ឬ កូនបំណុលបានរៀបចំរួចរាល់ក្នុងការប្រគល់ ហើយបានជូនដំណឹងទៅម្ចាស់បំណុល បើសិនជាកាតព្វកិច្ចដែលម្ចាស់បំណុលសន្យាថាទៅយក) ក្នុងករណីនេះ កូនបំណុលនឹងរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវចំពោះសំណងនៃការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច ហើយករណីយកិច្ចប្រុងប្រយ័ត្ននៃការគ្រប់គ្រងវត្ថុត្រូវប្តូរពីការគ្រប់គ្រងក្នុងនាមជាអ្នកគ្រប់គ្រងដោយសុចរិត (ករណីយកិច្ចប្រុងប្រយ័ត្នក្នុងការគ្រប់គ្រងដោយសុចរិត) មកត្រឹមការគ្រប់គ្រងក្នុងនាមជារបស់ខ្លួនឯង ពោលគឺកម្រិតនៃករណីយកិច្ចគ្រប់គ្រងទាបជាងមុន (មាត្រា413 កថាខណ្ឌទី1⇒ចំពោះ«ការប្រុងប្រយ័ត្នដូចនឹងការគ្រប់គ្រងក្នុងនាមជារបស់ខ្លួនឯង» សូមយោងកិច្ចសន្យាបញ្ញើមិនយកតម្លៃថ្នូរនៅក្នុងជំពូកទី4)។ ហើយនៅពេលដែលសោហ៊ុយនៃការអនុវត្តកើនឡើង ម្ចាស់បំណុលត្រូវទទួលបន្ទុកនូវចំនួននៃការកើនឡើងនោះ (មាត្រាដដែល កថាខណ្ឌទី2)។ ទោះបីជាមានការព្រមព្រៀងជាមុនយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏បន្ទុកហានិភ័យក្នុងករណីដែលកម្មវត្ថុបានបាត់បង់នៅមុនពេលប្រគល់ ត្រូវផ្ទេរទៅឱ្យម្ចាស់បំណុលបន្ទាប់ពីបានស្នើអនុវត្តហើយ (មាត្រា567 កថាខណ្ឌទី2)។ ប៉ុន្តែ គេកំពុងតែពិភាក្សាគ្នាថា អានុភាពទាំងនេះ គឺជាអានុភាពនៃការយឺតយ៉ាវក្នុងការទទួល ឬ អានុភាពនៃការស្នើផ្តល់ការសង។
ដោយឡែក ទ្រឹស្តីជាច្រើនបានលើកឡើងថា ការយឺតយ៉ាវក្នុងការទទួល អាចបង្កើតឱ្យមានអានុភាពត្រឹមកម្រិតដូចខាងលើប៉ុណ្ណោះ ហើយមិនទទួលស្គាល់ដល់ថ្នាក់ជា «ការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច» របស់ម្ចាស់បំណុលនោះទេ (ដោយពិចារណាថា កាតព្វកិច្ចទទួលគឺជាកាតព្វកិច្ច ហើយពិចារណាថា មិនបានអនុវត្តកាតព្វកិច្ចទទួលនោះ។ មានទ្រឹស្តីខ្លះបកស្រាយបែបនេះ)។ ផ្ទុយមកវិញ ភាគីកូនបំណុលមិនអាចទាមទារលុបចោល ឬសំណងការខូចខាតចំពោះម្ចាស់បំណុលបានឡើយ។ ប៉ុន្តែ ទ្រឹស្តីមានឥទ្ធិពលក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះមានគំនិតផ្ទុយពីនេះ មានន័យថា ចំពោះកិច្ចសន្យាដែលម្ចាស់បំណុលមានករណីយកិច្ចទទួលយកដូចជាកិច្ចសន្យាលក់ទិញជាអាទិ៍ គេអាចទទួលស្គាល់ការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចចំពោះករណីយកិច្ចនោះបាន (នៅក្រោយពេលធ្វើវិសោធនកម្ម កិច្ចសន្យាដែលមានទទួលស្គាល់អំពីកាតព្វកិច្ចទទួល នឹងអាចវាយតម្លៃថាមានការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចនោះ នៅក្នុងការសម្រេចនីមួយៗ)។
3. សមត្ថភាពរបស់ម្ចាស់បំណុល (ការរក្សាការពារទ្រព្យសម្បត្តិទទួលខុសត្រូវ)
(1) ការរក្សាការពារទ្រព្យសម្បត្តិទទួលខុសត្រូវគឺជា
ជាទូទៅ ករណីខ្ចីដើមទុនពីធនាគារជាដើម អ្នកឱ្យខ្ចីតែងយកអ្វីមកដើម្បីធានា។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយភាគីដែលជួញដូរទំនិញជាមួយគ្នាជាបន្តបន្ទាប់ ភាគច្រើនម្ចាស់បំណុលមិនទាមទារឱ្យមានការធានាចំពោះសិទ្ធិលើបំណុលនៃថ្លៃលក់ដែលមិនទាន់បានបង់គ្រប់ពេលទាំងអស់ទេ ទោះបីជាថ្លៃលក់នោះមិនទាន់ទូទាត់ហើយសិទ្ធិលើបំណុលនោះកើនឡើងច្រើនក៏ដោយ ហើយនៅតែបន្តការជួញដូរជាមួយគ្នាជាបន្តបន្ទាប់ដោយសារតែទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក។ ម្ចាស់បំណុលបែបនេះ ហៅថាម្ចាស់បំណុលទូទៅ បើសិនជាប្រៀបធៀបជាមួយម្ចាស់បំណុលដែលទទួលបានការសងដោយអាទិភាពពីប្រាតិភោគ។ ដូច្នេះ ការទាមទារសិទ្ធិលើបំណុលរបស់ម្ចាស់បំណុលទូទៅអាចសម្រេចបាន លុះត្រាតែកូនបំណុលមានទ្រព្យសម្បត្តិស្មើនឹងសិទ្ធិលើបំណុលនោះប៉ុណ្ណោះ។ ទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់ដែលកូនបំណុលអាចចាត់ចែងបាន សម្រាប់ធានាការសងសិទ្ធិលើបំណុលរបស់ម្ចាស់បំណុលទូទៅបែបនេះ ហៅថា ទ្រព្យសម្បត្តិទទួលខុសត្រូវ។ ប៉ុន្តែ ទ្រព្យសម្បត្តិនេះប្រែប្រួលទៅតាមស្ថានភាពរបស់កូនបំណុល ពោលគឺ ពេលខ្លះប៉ោង ហើយពេលខ្លះធូរ ដូចជាប៉េតប៉ោងអញ្ចឹង។ ដូចនេះ បើសិនជាទ្រព្យសម្បត្តិទទួលខុសត្រូវរបស់កូនបំណុលមានលើសពី 40លានរៀល ចំពោះសិទ្ធិលើបំណុល 40លានរៀល គឺ ការទាមទារសិទ្ធិលើបំណុលនោះអាចសម្រេចបានទាំងស្រុង ប៉ុន្តែ បើទ្រព្យសម្បត្តិទទួលខុសត្រូវរបស់កូនបំណុលមានតែ 32លានរៀល ឬ 24លានរៀលវិញ នោះសិទ្ធិលើបំណុលមិនអាចប្រមូលបានទាំងស្រុងនោះទេ។ ហេតុនេះហើយ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានបង្កើតនូវប្រព័ន្ធដែលអនុញ្ញាតឱ្យម្ចាស់បំណុលដែលស្ថិតនៅក្នុងគោលជំហរអស្ថិរភាពបែបនេះ អាចអនុវត្តសិទ្ធិលើបំណុលជំនួសឱ្យកូនបំណុលក្នុងករណីកំណត់មួយ ហើយការជ្រៀតជ្រែកក្នុងការចាត់ចែងទ្រព្យសម្បត្តិរបស់កូនបំណុលនេះ ធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងរក្សាទំហំនៃទ្រព្យសម្បត្តិទទួលខុសត្រូវរបស់កូនបំណុល។ ប្រព័ន្ធនេះគឺជា សិទ្ធិឧបាទេសកម្មរបស់ម្ចាស់បំណុល និង សិទ្ធិលុបចោលនូវអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតផលប្រយោជន៍។ ដើមឡើយ កូនបំណុលអាចចាត់ចែងទ្រព្យសម្បត្តិខ្លួនដោយសេរី ហេតុនេះ ការជ្រៀតជ្រែករបស់ម្ចាស់បំណុល ត្រូវកម្រិតក្នុងទំហំនៃកម្រិតអប្បបរមានៃការរក្សាការពារសិទ្ធិលើបំណុលរបស់ខ្លួនប៉ុណោ្ណះ (យ៉ាងណាមិញ ពាក្យថាឧបាទេសកម្មគឺសំដៅទៅលើការទទួលយកឋានៈជំនួស ហេតុនេះ វាមានខ្លឹមសារខុសគ្នានឹងការតំណាង។ សូមយោង «ឧបាទេសកម្មដោយការសង» នៅក្នុងជំពូកនេះ II 6(2)④ )។
(2) សិទ្ធិឧបាទេសកម្មរបស់ម្ចាស់បំណុល
① សញ្ញាណទូទៅ
ម្ចាស់បំណុល A មានសិទ្ធិលើបំណុលនៃថ្លៃលក់ចំនួន 40លានរៀល ចំពោះកូនបំណុល B។ ដោយឡែក B បែរជាមានសិទ្ធិលើបំណុលដែលមិនទាន់ប្រមូលចំនួន 60លានរៀល ចំពោះកូនបំណុល C (បើមើលពី A វិញ C គឺជាកូនបំណុលទី3) ហើយគ្មានទ្រព្យសម្បត្តិអ្វីផ្សេងពីនេះទេ។ ហើយ B មិនអើពើក្នុងការទាមទារសិទ្ធិលើបំណុលដែលមានចំនួន 60លានរៀលនេះ ពី C នោះទេ ហេតុនេះ បើនៅតែទុកចោលបែបនេះ សិទ្ធិលើបំណុលនេះអាចនឹងត្រូវរលត់ដោយអាជ្ញាយុកាល។ នៅក្នុងករណីបែបនេះ សិទ្ធិឧបាទេសកម្មរបស់ម្ចាស់បំណុល គឺជាសិទ្ធិដែលអនុញ្ញាតឱ្យ A ទទួលយកឋានៈជំនួសឱ្យ B ហើយទាមទារសិទ្ធិលើបំណុលចំពោះ C (មាត្រា423)។ មានន័យថា សិទ្ធិឧបាទេសកម្មរបស់ម្ចាស់បំណុល គឺម្ចាស់បំណុលអាចអនុវត្តសិទ្ធិចំពោះកូនបំណុលទី3 ជំនួសឱ្យកូនបំណុលបាន (សិទ្ធិដែលត្រូវបានធ្វើឧបាទេសកម្ម) ក្នុងករណីដែលចាំបាច់ដើម្បីរក្សាការពារសិទ្ធិលើបំណុលរបស់ខ្លួន (នេះជាការអនុវត្តសិទ្ធិដោយផ្ទាល់របស់ម្ចាស់បំណុល ហើយមិនមែនជាការអនុវត្តក្នុងនាមអ្នកតំណាងនោះទេ)។
https://gyazo.com/91791c89e419f60ab2246b220049c1a8
② អានុភាព
ក្នុងករណីនេះ A អាចប្រមូលក្នុងទំហំនៃសិទ្ធិលើបំណុលរបស់ខ្លួន ពោលគឺត្រឹមកម្រិត 40លានរៀល (មាត្រា423.2)។ ដើមឡើយ ការប្រមូលសិទ្ធិលើបំណុលជំនួស គឺត្រូវតែយកទៅប្រគល់ឱ្យ B ជាមុនសិន ប៉ុន្តែ ករណីរបស់ដែលប្រមូលបាននោះគឺជាប្រាក់វិញ A អាចទទួលយកការសងដោយអាទិភាពជាក់ស្តែងបាន តាមរយៈការទូទាត់ (ជំពូកនេះ II.6(5)) ប្រាក់នោះជាមួយនឹងសិទ្ធិលើបំណុលរបស់ខ្លួន (មាត្រា423.3)។
③ ទំហំនៃការអនុវត្ត និង លក្ខខណ្ឌនៃការអនុវត្ត
សិទ្ធិឧបាទេសកម្មរបស់ម្ចាស់បំណុល ក៏អាចអនុវត្តចំពោះសិទ្ធិជាក់លាក់ក្រៅពីសិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់ផងដែរ (សិទ្ធិលើបំណុលដែលទាមទារឱ្យផ្តល់តាវកាលិកជាក់លាក់ក្រៅពីការបង់ជាប្រាក់។ ឧទាហរណ៍ សិទ្ធិជួល ឬ សិទ្ធិទាមទារឱ្យចុះបញ្ជីផ្ទេរ ជាអាទិ៍)។ ឧទាហរណ៍ A បានជួលដីពី B ហើយជនដែលគ្មានសិទ្ធិ C បានចាប់ផ្តើមប្រើប្រាស់ដីនោះដោយចិត្តឯង ហើយបានបំពានដល់សិទ្ធិជួលរបស់ A ក្នុងករណីនេះ សិទ្ធិជួលរបស់ A គឺជាសិទ្ធិលើបំណុល ហេតុនេះ A មិនអាចតតាំងចំពោះតតិយជនឡើយ (ពោលគឺ C) ដរាបណាមិនទាន់បានចុះបញ្ជី (មាត្រា605) ឬ បំពេញអានុភាពតតាំងផ្សេងទៀត។ ដូចនេះ A អាចអនុវត្តសិទ្ធិទាមទារឱ្យបញ្ឈប់ការរារាំងរបស់ B (ដោយសារតែ B ជាកម្មសិទ្ធិករនៅលើដី ហេតុនេះ គាត់មានសិទ្ធិទាមទារឱ្យបញ្ឈប់ការរារាំងដោយផ្អែកលើកម្មសិទ្ធិបាន) ចំពោះ C ដោយឧបាទេសកម្ម ដើម្បីរក្សាការពារសិទ្ធិជួលរបស់ខ្លួនដែលមានចំពោះ B បាន។ ប៉ុន្តែ ម្ចាស់បំណុលមិនអាចអនុវត្តសិទ្ធិឧបាទេសកម្មចំពោះ សិទ្ធិដែលមានតែកូនបំណុលផ្ទាល់ទើបអាចអនុវត្តបាន ដូចជា សិទ្ធិទាមទារឱ្យលែងលះរបស់កូនបំណុលជាដើម (សិទ្ធិផ្តាច់មុខផ្ទាល់ក្នុងការអនុវត្ត) និង សិទ្ធិដែលហាមមិនឱ្យរឹបអូសនោះទេ (វាក្យខណ្ឌទី2 កថាខណ្ឌ1 នៃមាត្រា423)។
យ៉ាងណាមិញ សិទ្ធិឧបាទេសកម្មអាចអនុវត្តបានតែក្នុងករណីដែលមានភាពចាំបាច់ដើម្បីរក្សាការពារសិទ្ធិលើបំណុលរបស់អ្នកអនុវត្តសិទ្ធិឧបាទេសកម្មប៉ុណ្ណោះ ដោយសារតែ នេះជាការជ្រៀតជ្រែកដល់ការចាត់ចែងសិទ្ធិរបស់អ្នកដទៃ។ ដូច្នេះ បើសិទ្ធិជាសិទ្ធិលើបំណុលដែលត្រូវបានរក្សាការពារ គឺជាសិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់ ក្នុងករណីនេះ លក្ខខណ្ឌជាមូលដ្ឋាននៃការអនុវត្តសិទ្ធិឧបាទេសកម្ម គឺកូនបំណុលអសាធនភាព។ ប៉ុន្តែ បើសិនជាសិទ្ធិលើបំណុលដែលត្រូវបានរក្សាការពារ គឺជាសិទ្ធិលើបំណុលជាក់លាក់ ដូចជាសិទ្ធិទាមទារឱ្យចុះបញ្ជីផ្ទេរជាដើម ក្នុងករណីនេះ សិទ្ធិឧបាទេសកម្មអាចអនុវត្តទៅបាន បើសិនជាគ្មានវិធីផ្សេងដើម្បីរក្សាការពារសិទ្ធិ ហើយអសាធនភាពនៃកូនបំណុលមិនមែនជាបញ្ហាទៀតនោះទេ (មាត្រា423.7)។
(3) សិទ្ធិលុបចោលនូវអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតផលប្រយោជន៍
① សញ្ញាណទូទៅ
សិទ្ធិលុបចោលនូវអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតផលប្រយោជន៍ ឬ អាចហៅម៉្យាងទៀតថា សិទ្ធិលុបចោលរបស់ម្ចាស់បំណុល។ ឧទាហរណ៍ដូចខាងលើនេះ B មានទ្រព្យសម្បត្តិដែលជាដីតែមួយគត់ដែលមានតម្លៃប្រហែល 200លានរៀល ហើយ B បានប្រទានកម្មដីនោះទៅឱ្យ D ដែលជាសាច់ញាតិរបស់ខ្លួន ដើម្បីគេចពីការទាមទាររបស់ម្ចាស់បំណុល ហើយ B បានក្លាយជាអសាធនភាព។ ក្នុងករណីនេះ ដើម្បីរក្សាការពារនូវសិទ្ធិលើបំណុលចំនួន 40លានរៀល របស់ខ្លួន A អាចលុបចោលកិច្ចសន្យាប្រទានកម្មរវាង B និង D បាន ក្នុងនាមជាអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតផលប្រយោជន៍ (មាត្រា424)។ តាមរយៈនេះ សិទ្ធិលុបចោលនូវអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតផលប្រយោជន៍ គឺជាប្រព័ន្ធដែលមានគោលបំណងលុបចោលនូវអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតផលប្រយោជន៍ ហើយបង្វែរទ្រព្យសម្បត្តិដែលបានចាកចេញពីទ្រព្យសម្បត្តិទទួលខុសត្រូវរបស់កូនបំណុលចូលមកក្នុងនោះវិញ (ឧទាហរណ៍ ការបង្វែរទំហំនៃទ្រព្យសម្បត្តិទទួលខុសត្រូវឱ្យដូចដើមវិញ ករណីដែលកូនបំណុលបានបន្ថយទំហំទ្រព្យនោះដោយចេតនា)។
② អានុភាព
ជាគោលការណ៍ សិទ្ធិលុបចោលនូវអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតផលប្រយោជន៍ អាចអនុវត្តបានក្នុងទំហំដែលប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិលើបំណុលរបស់ម្ចាស់បំណុលខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះ។ ដូចនេះ សិទ្ធិលើបំណុលចំនួន 40លានរៀល របស់ម្ចាស់បំណុល A អាចលុបចោលត្រឹមកម្រិតនៃទឹកប្រាក់ 40លានរៀលនេះ ប៉ុណ្ណោះ ចំពោះប្រទានកម្មនូវទំហំទឹកប្រាក់ 200លានរៀល ដែល B បានផ្ទេរទៅឱ្យ D (មាត្រា424.8)។ ប៉ុន្តែ ដីគឺមិនអាចបែងចែកទេ ពោលគឺត្រូវលុបចោលនូវប្រទានកម្មទាំងស្រុង ហើយលក់ដោយបង្ខំនូវដីដែលត្រឡប់មកជារបស់Bវិញ ហើយ A ប្រមូលបំណុលចំនួន 40លានរៀល ពីថ្លៃលក់ដោយបង្ខំនោះ។ ក្នុងករណីនេះ ម្ចាស់បំណុលទូទៅផ្សេងទៀតក្រៅពី A ក៏អាចចូលរួមប្រមូលបំណុលបានដែរ ពោលគឺ ការចូលរួមចែកចំណែក។
https://gyazo.com/15472d84a4ee733e184260caf7e45b17
សាលក្រមស្ថាពរនៃសិទ្ធិលុបចោល នឹងមានអានុភាពចំពោះកូនបំណុល និង ម្ចាស់បំណុលទាំងអស់ (មាត្រា425) ប៉ុន្តែ ករណីសិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់វិញ នឹងមានលទ្ធផលដូចគ្នានឹងករណីសិទ្ធិឧបាទេសកម្មដែរ ដែលជាក់ស្តែងម្ចាស់បំណុលដែលបានអនុវត្តសិទ្ធិលុបចោល អាចទទួលបានការប្រមូលបំណុលដោយអាទិភាព។ ឧបមាថា ម្ចាស់បំណុល A បានលុបចោលនូវអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតផលប្រយោជន៍ ដោយការផ្តល់តាវកាលិកជាប្រាក់ជាដើម ក្នុងករណីនេះ ម្ចាស់បំណុល A អាចទាមទារឱ្យប្រគល់តាវកាលិកនោះមកខ្លួនផ្ទាល់ជាមុនសិនបាន ដោយមូលហេតុថា កូនបំណុល B អាចនឹងប្រកែកមិនព្រមទទួលយកនូវប្រាក់ដែលបដិទានមកវិញជាអាទិ៍ (មាត្រា424.9)។ ហើយម្ចាស់បំណុល A អាចទូទាត់នូវប្រាក់ដែលបានទទួលមកនោះ ជាមួយនឹងសិទ្ធិលើបំណុលដែលខ្លួនអាចទាមទារចំពោះ B បាន (ជំពូកនេះ II.6(5)) ហើយតាមរយៈនេះ ម្ចាស់បំណុលបានទទួលការសងដោយអាទិភាព។
③ លក្ខខណ្ឌ
សិទ្ធិលុបចោលនូវអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតផលប្រយោជន៍ គឺខុសពីសិទ្ធិឧបាទេសកម្ម ត្រង់ថា សិទ្ធិលើបំណុលដែលត្រូវបានរក្សាការពារគឺចាំបាច់ត្រូវជាសិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់។ លក្ខខណ្ឌនៃអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតនូវផលប្រយោជន៍នេះ ត្រូវមានលក្ខខណ្ឌសត្យានុម័តដែលជាស្ថានភាពនៃអំពើនោះត្រូវមានភាពបំពានផលប្រយោជន៍ (សូមយោងមាត្រា424.2 និងមាត្រា424.3 ជាអាទិ៍) និង ត្រូវមានលក្ខខណ្ឌអត្តនោម័តដែលជាឆន្ទៈបំពានប្រយោជន៍ចំពោះម្ចាស់បំណុលរបស់អ្នកធ្វើអំពើ និង ភាពទុច្ចរិតរបស់អ្នកដែលបានទទួលផលប្រយោជន៍។ យ៉ាងណាមិញ សិទ្ធិឧបាទេសកម្មអាចធ្វើឡើងក្រៅផ្លូវតុលាការបាន ប៉ុន្តែ សិទ្ធិលុបចោលនេះ (អានុភាពមានអំណាចខ្លាំងជាង) ត្រូវតែធ្វើឡើងតាមផ្លូវតុលាការ។
④ អំឡុងពេលដាក់ពាក្យបណ្តឹង
ការធ្វើបណ្តឹងនៃសិទ្ធិលុបចោលនូវអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតផលប្រយោជន៍មិនអាចធ្វើទៅបានឡើយ បើសិនជាអំឡុងពេល 2ឆ្នាំបានកន្លងផុតគិតចាប់ពីពេលដែលម្ចាស់បំណុលបានដឹងអំពីមូលហេតុនៃការលុបចោល ឬ 10ឆ្នាំគិតចាប់ពីពេលដែលបានប្រព្រឹត្តអំពើ (មាត្រា426)។
https://gyazo.com/7c6886188c35454bd007224649fd3920
4. ទំនាក់ទំនងសិទ្ធិលើបំណុលនៃភាគីច្រើននាក់
(1) ចំណុចដែលត្រូវសិក្សាអំពីទំនាក់ទំនងនៃភាគីច្រើននាក់
នៅទីនេះ យើងមិនផ្តោតទៅលើករណីម្ចាស់បំណុលម្នាក់ជាមួយកូនបំណុលម្នាក់នោះទេ តែជាករណីដែលនៅក្នុងកិច្ចសន្យាមួយដែលមានម្ចាស់បំណុល ឬ កូនបំណុលច្រើននាក់ ហេតុនេះ បញ្ហាដែលបង្កពីភាគីច្រើននាក់នឹងកើតមានឡើង។ ចំណុចនេះមានប្រភេទជាច្រើនដូចជា កាតព្វកិច្ចវិភាគីយ៍ និង សិទ្ធិលើបំណុលអវិភាគីយ៍ ជាអាទិ៍។ ប៉ុន្តែ ឧបមាថា ភាគីកូនបំណុលមានច្រើននាក់ ហើយខ្លឹមសារនៃសិទ្ធិលើបំណុលគឺជាប្រាក់ ក្នុងករណីនេះ ចំណុចបញ្ហាអាចមាន 3 ដូចតទៅនេះ។ (1) តើម្ចាស់បំណុលអាចទាមទារចំពោះកូនបំណុលច្រើននាក់ដោយរបៀបណា ហើយទាមទារចំនួនប៉ុន្មាន? នេះហៅថាទំនាក់ទំនងខាងក្រៅ។ (2) ហេតុដែលកើតមានឡើងរវាងម្ចាស់បំណុលនិងកូនបំណុលម្នាក់ក្នុងចំណោមកូនបំណុលជាច្រើន ឧបមាថា ម្ចាស់បំណុលបានលើកលែងបំណុលចំពោះកូនបំណុលម្នាក់ តើវាមានឥទ្ធិពលបែបណាដល់កូនបំណុលផ្សេងទៀត? នេះហៅថា ទំនាក់ទំនងឥទ្ធិពល។ (3) បើកូនបំណុលម្នាក់បានសងបំណុលរួចហើយ តើកូនបំណុលម្នាក់នោះទាមទារពីកូនបំណុលផ្សេងវិញរបៀបណា? នេះហៅថា ទំនាក់ទំនងទាមទារឱ្យសងនៅផ្ទៃក្នុងរបស់កូនបំណុល។ ចំណុចដំបូង យើងនឹងចាប់ផ្តើមវែកញែកទៅតាមប្រភេទនីមួយៗនៃទំនាក់ទំនងភាគីច្រើនចំពោះចំណុចទាំង 3នេះ។ ចំណុចបន្ទាប់គឺ យើងនឹងមើលអំពីមុខងារនៃការធានាសិទ្ធិលើបំណុលត្រូវបានបំពេញនៅក្នុងទំនាក់ទំនងដែលភាគីមានច្រើននាក់។ ទោះបីជាបែបនេះក៏ដោយ គ្រប់ប្រភេទកាតព្វកិច្ចទាំងអស់ មិនសុទ្ធតែមានមុខងារនេះទេ ។ មុខងារនៃការធានាមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងចំពោះកាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាពដែលលេចឡើងនៅចុងបញ្ចប់នៃមាត្រារហូតដល់ចំណុចទី២ ហើយចំពោះកាតព្វកិច្ចនៃការធានា គឺអាចនិយាយបានថា ការបង្កើតឱ្យមានភាគីច្រើនរូបគឺដើម្បីបម្រើមុខងារនៃការធានានេះឯង។
(2) សិទ្ធិលើបំណុលវិភាគីយ៍ និង កាតព្វកិច្ចវិភាគីយ៍
ក្រមរដ្ឋប្បវេណីកំណត់ថា ក្នុងករណីដែលមានកូនបំណុល និង ម្ចាស់បំណុលច្រើននាក់ ចំពោះសិទ្ធិលើបំណុលតែមួយ ប្រសិនបើភាគីមិនមានការព្រមព្រៀងពិសេសទេ ជាគោលការណ៍ កូនបំណុល និង ម្ចាស់បំណុលនីមួយៗអាចទាមទារឱ្យបែងចែកបាន (មាត្រា427)។ ហើយការបែងចែកនេះត្រូវសន្មតថាស្មើៗគ្នា បើសិនជាភាគីមិនបានកំណត់ពិសេស។ ឧទាហរណ៍ បើសិនជាកូនបំណុល 3នាក់បានខ្ចីប្រាក់ពីធនាគារចំនួន 120លានរៀល ក្នុងករណីនេះ កូនបំណុលនីមួយៗត្រូវមានកាតព្វកិច្ច 40លានរៀលម្នាក់ (កាតព្វកិច្ចវិភាគីយ៍) ហើយបើសិនជាបុគ្គល 2នាក់បានលក់វត្ថុអវិភាគរបស់ខ្លួនទៅឱ្យកូនបំណុលតែម្នាក់ ក្នុងតម្លៃ 120លានរៀល ក្នុងករណីនេះ បុគ្គលម្នាក់ៗមានសិទ្ធិលើបំណុលជាទឹកប្រាក់ថ្លៃលក់ទិញ ម្នាក់60លានរៀល (សិទ្ធិលើបំណុលវិភាគីយ៍)។ ប៉ុន្តែ បើសិនជាទទួលស្គាល់គោលការណ៍នេះជ្រុលពេក ជាពិសេសករណីកាតព្វកិច្ចវិភាគីយ៍ ភាគច្រើនវានឹងអាចមានលទ្ធផលមិនល្អចំពោះម្ចាស់បំណុល (សូមយោង (4) កាតព្វកិច្ចសាមគ្គីភាព ខាងក្រោយនេះ)។
(3) សិទ្ធិលើបំណុលអវិភាគីយ៍ និង កាតព្វកិច្ចអវិភាគីយ៍
បើសិនជាមិនអាចបែងចែកតាវកាលិកបានដោយសារតែលក្ខណៈនៃកម្មវត្ថុ ក្នុងករណីនេះ ការអនុវត្តត្រូវធ្វើទាំងមូលតែម្តង ដោយមិនអាចបែងចែកជាសិទ្ធិលើបំណុលវិភាគីយ៍ និង កាតព្វកិច្ចវិភាគីយ៍នោះទេ (សូមយោងមាត្រា428 និងមាត្រា430)។ ឧទាហរណ៍ នៅក្នុងកិច្ចសន្យាលក់ទិញរថយន្តមួយគ្រឿង ដែលមានអ្នកទិញ 2នាក់ ក្នុងករណីនេះ រថយន្តមិនអាចបែងចែកជាពាក់កណ្តាលនោះទេ ហេតុនេះ បើសិនជាបុគ្គលណាមួយបានទទួលការប្រគល់រួចហើយ តាមរយៈនេះ បុគ្គលម្នាក់ទៀតនឹងសន្មតថាបានទទួលការប្រគល់ដូចគ្នា (សិទ្ធិលើបំណុលអវិភាគីយ៍។ ចំពោះថ្លៃឈ្នួលដែលបានជួលឱ្យ C នូវបន្ទប់ដែលជាកម្មសិទ្ធិអវិភាគរបស់ A និង B ក៏ជា សិទ្ធិលើបំណុលអវិភាគីយ៍ផងដែរ ហេតុនេះ មិនអាចបង់ត្រឹមពាក់កណ្តាលនោះទេ)។ អ្នកលក់ 2នាក់ មានកម្មសិទ្ធិអវិភាគលើរថយន្តមួយគ្រឿង ហើយអ្នកទិញមានតែម្នាក់ ក្នុងករណីនេះ ប្រសិនបើអ្នកលក់ណាម្នាក់បានប្រគល់រថយន្តទៅឱ្យអ្នកទិញ ហើយតាមរយៈនេះ អ្នកលក់ម្នាក់ផ្សេងទៀតក៏ត្រូវសន្មតថា បានអនុវត្តកាតព្វកិច្ចផងដែរ (កាតព្វកិច្ចអវិភាគិយ៍)។
(4) កាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាព
① អត្ថន័យនៃកាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាព
ខ្ញុំយល់ថា កាតព្វកិច្ចធានាជារឿងដែលសំខាន់បំផុតនៅក្នុងជីវភាពពិតរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ ប៉ុន្តែ យើងចាំបាច់ត្រូវដឹងអំពី កាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាពជាមុនសិន។ ឧបមាថា B C និង D បានខ្ចីប្រាក់ពីធនាគារ A ចំនួន 360លានរៀល ក្នុងគោលបំណងបើកហាងរួមគ្នា។ ដូចបានរៀបរាប់ពីមុន ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់ថា បើសិនជាម្ចាស់បំណុលដែលជាធនាគារ A និង កូនបំណុល 3នាក់ទៀត មិនបានសម្រេចជាមុននោះទេ បំណុលនេះនឹងក្លាយជាកាតព្វកិច្ចវិភាគីយ៍។ ការបែងចែកនេះគឺជាគោលការណ៍ (មាត្រា427)។ បើសិនជាកាតព្វកិច្ចនេះជាកាតព្វកិច្ចវិភាគីយ៍ នៅពេលកំណត់ពេលបានមកដល់ A អាចទាមទារឱ្យ B C និង D សងចំនួន 120លានរៀលម្នាក់បាន។ ដូចនេះ ឧបមាថា នៅពេលកំណត់សងនេះ B បានបាត់ខ្លួន ឬ ក្លាយជាអសាធនភាពជាដើម ក្នុងករណីនេះ ម្ចាស់បំណុលអាចទាមទារ 120លានរៀលម្នាក់ ពីកូនបំណុល 2នាក់ប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែ មិនអាចប្រមូលបំណុល 120លានរៀលទៀត ពី B នោះទេ។ ដូច្នេះហើយ ម្ចាស់បំណុលនឹងជួបការលំបាក ហេតុនេះ A អាចឱ្យ B C និង D ខ្ចីប្រាក់ 360លានរៀល ដោយធ្វើកិច្ចសន្យាជាកាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាពបាន។ បើធ្វើបែបនេះ នៅពេលដែលកំណត់ពេលសងមកដល់ A អាចទាមទារ B ក៏បាន C ក៏បាន ឬ D ក៏បាន ឱ្យសងប្រាក់ចំនួន 360លានរៀល ទាំងអស់បាន។ ប្រាកដហើយថា ម្ចាស់បំណុលមិនអាចទាមទារឱ្យសងសរុបរហូតដល់ទៅ 1080លានរៀលនោះទេ។ កាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាព សំដៅទៅលើករណីដែលកូនបំណុលនីមួយៗមានករណីយកិច្ចត្រូវសងនូវប្រាក់ទាំងអស់ ហេតុនេះ A អាចជ្រើសរើសឱ្យ B C ឬ D សងប្រាក់ទាំងអស់ក៏បាន ឬ ទាមទារឱ្យសងដោយបែងចែកចំនួនយ៉ាងម៉េចក៏បានដែរ (មាត្រា436 គឺមានន័យបែបនេះ)។
នេះគឺជា ករណីដែលក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់អំពី ស្ថានភាពដែលកូនបំណុលដោយសាមគ្គីភាពមានឆន្ទៈសាមគ្គីភាពជាអត្តនោម័ត (នៅក្នុងឧទាហរណ៍ខាងលើនេះ កូនបំណុលដោយសាមគ្គីភាពបានបង្ហាញឆន្ទៈខ្ចីប្រាក់ ដោយមានបំណងបើកហាងរួមគ្នា។ នេះហៅថា ភាគីមាន «ទំនាក់ទំនងរួមជាអត្តនោម័ត»)។ ពិតប្រាកដហើយ ការទទួលយកជាកាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាព ឬ យ៉ាងណានោះ គឺជាសេរីភាពរបស់ភាគី ហើយភាគីអាចព្រមព្រៀងពិសេសផ្សេងទៀតដោយស្ម័គ្រចិត្ត ប៉ុន្តែប្រសិនបើចុះកិច្ចសន្យាដោយយកកាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាព គឺនឹងក្លាយទៅជាបែបនេះ។ ក្នុងករណីនេះ នៅក្នុងទំនាក់ទំនងផ្ទៃក្នុងរវាងកូនបំណុលខ្លួនឯង កូនបំណុលអាចសម្រេចអំពីភាគនៃបន្ទុកចុងក្រោយបាន(⇒ពាក្យគន្លឹះ៖ចំណែកនៃបន្ទុក) ឧបមាថា 120លានរៀលក្នុងម្នាក់ជាអាទិ៍ ប៉ុន្តែ ម្ចាស់បំណុលនៅតែអាចទាមទារចំពោះកូនបំណុលណាក៏បាន នូវចំនួនទឹកប្រាក់ទាំងអស់នោះ។ ចំពោះម្ចាស់បំណុល បើទោះបីជាមានកូនបំណុលណាម្នាក់បាត់ខ្លួនក៏ដោយ ក៏ខ្លួននៅតែអាចប្រមូលបំណុលពីកូនបំណុលផ្សេងទៀតបាន ហេតុនេះ អានុភាពនៃសិទ្ធិលើបំណុលត្រូវបានពង្រឹងជាងមុន ឬនិយាយម៉្យាងទៀតថា កូនបំណុលត្រូវធានាកាតព្វកិច្ចចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក។
ពាក្យគន្លឹះ៖ ចំណែកនៃបន្ទុក
ចំណែកនៃបន្ទុកគឺជាភាគរយនៃបន្ទុក។ ដូចនេះ ករណីដែលមានកូនបំណុលសាមគ្គីភាព 3នាក់ដែលជា B C និង D ចំពោះកាតព្វកិច្ច 360លានរៀល នោះចំណែកនៃបន្ទុកម្នាក់ៗ ក្នុងករណីគ្មានការកំណត់ពិសេសគឺ 120លានរៀល ស្មើៗគ្នា។ ក្នុងស្ថានភាពនេះ បើសិនជា B បានបង់ប្រាក់ 72លានរៀល ឱ្យទៅម្ចាស់បំណុល ក្នុងករណីនេះ B អាចទាមទារ C និង D សងប្រាក់ក្នុងម្នាក់ចំនួន 24លានរៀល មកឱ្យខ្លួនបាន។ ប៉ុន្តែ សូមនិយាយដដែលៗ ដើម្បីកុំឱ្យច្រឡំត្រង់ចំណុចថា កូនបំណុលនីមួយៗនៃកាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាពមានករណីយកិច្ចសងប្រាក់ទាំងអស់ (360លានរៀល) ឱ្យទៅម្ចាស់បំណុល ហើយបើសិនជាកូនបំណុលណាមួយ បានសងលើសរហូតដល់ចំណែកកូនបំណុលផ្សេងដទៃ កូនបំណុលនោះអាចទាមទារឱ្យសងវិញចំពោះកូនបំណុលដូចគ្នាបាន ប៉ុន្តែ នៅក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយម្ចាស់បំណុល កូនបំណុលនីមួយៗមិនអាចអះអាងថាខ្លួនសងប្រាក់ត្រឹមចំណែកនៃបន្ទុករបស់ខ្លួននោះទេ។
② ហេតុនៃអានុភាពដាច់ខាតនៃកាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាព
នៅក្នុងកាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាព បានយកទំនាក់ទំនងជាអត្តនោម័តនៃកូនបំណុលដូចគ្នាធ្វើជាបុរេលក្ខខណ្ឌ។ ហេតុនេះហើយ ហេតុដែលបានកើតឡើងរវាងម្ចាស់បំណុល និង កូនបំណុលម្នាក់ ដែលធ្វើឱ្យមានឥទ្ធិពលណាមួយដល់កូនបំណុលផ្សេងទៀត គឺមានលក្ខណៈសមហេតុផល។ ឧទាហរណ៍ ហេតុទាំងនេះរួមមាន ការសង (បើសិនជាកូនបំណុលណាម្នាក់បានសងមួយផ្នែក នោះចំនួនទឹកប្រាក់ដែលកូនបំណុលដោយសាមគ្គីភាពផ្សេងទៀតត្រូវសង គឺជាចំនួនដែលនៅសល់) នវកម្ម (មាត្រា513) និង ការទូទាត់ (ចាប់ពីមាត្រា505) ជាអាទិ៍។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងវិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 មានកែប្រែហេតុមួយចំនួនដែលធ្លាប់មានឥទ្ធិពលចំពោះកូនបំណុលដោយសាមគ្គីភាពផ្សេងទៀត (ហៅថា ហេតុនៃអានុភាពដាច់ខាត) ទៅជាគ្មានឥទ្ធិពលចំពោះកូនបំណុលដោយសាមគ្គីភាពផ្សេងទៀត (ហៅថា ហេតុនៃអានុភាពមិនដាច់ខាត) ទៅវិញ (ប្រសិនបើគ្មានបញ្ញត្តិថាជាអានុភាពដាច់ខាតទេ ជាគោលការណ៍គឺជាអានុភាពមិនដាច់ខាត)។ ①ដំបូង គឺការទាមទារឱ្យអនុវត្ត (មាត្រា434 អំពីហេតុនៃអានុភាពដាច់ខាតមុនវិសោធនកម្មច្បាប់ ត្រូវបានលុបចោល)។ មូលហេតុគឺ កាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាពមានប្រភេទជាច្រើនខុសៗគ្នា ហេតុនេះ បើសិនជាទទួលស្គាល់អំពីអានុភាពដាច់ខាតជាទូទៅចំពោះកាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាព ក្នុងករណីនេះ កូនបំណុលដោយសាមគ្គីភាពដែលមិនបានទទួលការទាមទារឱ្យអនុវត្ត អាចក្លាយជាការអនុវត្តយឺតយ៉ាវ ឬ អំឡុងពេលរលត់ដោយអាជ្ញាយុកាលត្រូវបានបន្តសារជាថ្មីទាំងកូនបំណុលនោះមិនបានដឹង។ ②បន្ទាប់មកគឺ ការលើកលែងក៏ដូចគ្នាដែរ (មាត្រា437 អំពីហេតុនៃអានុភាពដាច់ខាតមុនវិសោធនកម្មច្បាប់ ត្រូវបានលុបចោល)។ ពីព្រោះ យើងយល់ឃើញថា ឆន្ទៈជាទូទៅរបស់ម្ចាស់បំណុលដែលលើកលែងបំណុលឱ្យកូនបំណុលដោយសាមគ្គីភាពណាម្នាក់ គ្មានបំណងចង់ឱ្យមានឥទ្ធិពលដល់កូនបំណុលដោយសាមគ្គីភាពផ្សេងទៀតនោះទេ។ ③ចំណុចចុងក្រោយមួយទៀតគឺ ការសម្រេចអាជ្ញាយុកាលចំពោះកូនបំណុលដោយសាមគ្គីភាពណាម្នាក់ (មាត្រា439 អំពីហេតុនៃអានុភាពដាច់ខាតមុនវិសោធនកម្មច្បាប់ ត្រូវបានលុបចោល)។ តាមរយៈនេះ មុខងារធានានៃកាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាពត្រូវបានពង្រឹង។ ចំណុចផ្សេងទៀត ដូចជា ហេតុនៃការរាប់អាជ្ញាយុកាលសារជាថ្មី ហេតុនៃការបង្អង់អាជ្ញាយុកាល កំហុសរបស់កូនបំណុលសាមគ្គីភាពណាម្នាក់ ការអនុវត្តយឺតយ៉ាវ អានុភាពនៃសាលក្រមដែលបានចេញចំពោះកូនបំណុលណាម្នាក់ និងអានុភាពនៃការជូនដំណឹងទៅកាន់កូនបំណុលណាម្នាក់ ជាអាទិ៍ ត្រូវមានអានុភាពមិនដាច់ខាតទាំងអស់។
(5) កាតព្វកិច្ចធានា
① សញ្ញាណទូទៅ
បន្ទាប់ពីយល់អំពីខ្លឹមសារខាងលើរួចហើយ ខ្ញុំនឹងរៀបរាប់បន្តអំពីកាតព្វកិច្ចធានា។ នេះជាចំណុចដែលតំណាងឱ្យការធានាដោយបុគ្គលដូចបានលើកឡើងពីខាងដើម ប៉ុន្តែនៅពេលក្លាយខ្លួនជាអ្នកធានា ត្រូវតែប្រុងប្រយ័ត្នហើយប្រយ័ត្នទៀត។ នៅក្នុងការធានា មានការធានាធម្មតា និង ការធានាដោយសាមគ្គីភាព ហើយជាពិសេស ការធានាដោយសាមគ្គីភាពនេះត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នជាងគេ។ ពាក្យថា ការធានានេះ យើងបានឮជាញឹកញាប់នៅក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ហើយប្រហែលជាអាចយល់ខ្លឹមសារមួយកម្រិតដែរ ប៉ុន្តែ បញ្ហាត្រង់ថា តើការយល់នោះត្រឹមត្រូវដែរឬទេ? ខ្ញុំនឹងពន្យល់បណ្តើរ និង សាកល្បងការយល់ដឹងនេះបណ្តើរ។
យ៉ាងណាមិញ កាតព្វកិច្ចធានា គឺភ្ជាប់ជាមួយនឹងកាតព្វកិច្ចចម្បង ហើយមានវាសនារួមគ្នា។ នេះមានន័យថា បើសិនជាកាតព្វកិច្ចចម្បងបានរលត់ដោយសារការសង នោះកាតព្វកិច្ចធានាក៏រលត់ដែរ ហើយបើសិនជាកាតព្វកិច្ចចម្បងត្រូវបានលុបចោល នោះកាតព្វកិច្ចធានាក៏ត្រូវបាត់បង់ដែរ (នេះហៅថា ភាពបន្ទាប់បន្សំនៃកាតព្វកិច្ចធានា)។
② កិច្ចសន្យាធានា និង កាតព្វកិច្ចធានា
ឧបមាថា A គឺជាម្ចាស់បំណុល និង B គឺជាកូនបំណុល ហើយ B ពឹងពាក់ឱ្យ C ជួយធ្វើជាអ្នកធានា ក្នុងករណីនេះ តើ C ត្រូវចុះកិច្ចសន្យាជាមួយអ្នកណា? ចម្លើយគឺ មិនមានចុះជាមួយ B ទេ។ កិច្ចសន្យាធានានេះគឺ ត្រូវចុះជាមួយ A ដែលជាម្ចាស់បំណុល។ លើសពីនេះ បើសិនជា B បាននិយាយថា «ខ្លួនមានអ្នកធានាផ្សេងទៀតដែរ ហេតុនេះ ខ្ញុំមិននាំការលំបាកដល់អ្នកនោះទេ» ហើយករណីដែល Cក្លាយខ្លួនជាអ្នកធានា ប៉ុន្តែ ធាតុពិតគឺគ្មានអ្នកធានាផ្សេងទៀតនោះទេ ក្នុងករណីនេះក៏ដោយ ក៏អ្នកធានាមិនអាចបញ្ឈប់កិច្ចសន្យាជាមួយ A ដែលគ្មានទំនាក់ទំនងអ្វីទាល់តែសោះជាមួយស្ថានភាពនោះទេ។ យ៉ាងណាមិញ កន្លងមកក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានទទួលស្គាល់ការបង្កើតកិច្ចសន្យាធានាទោះបីជាគ្មានលិខិតកិច្ចសន្យាក៏ដោយ ប៉ុន្តែ វិសោធនកម្មឆ្នាំ2004 បានកែប្រែបញ្ញត្តិនេះទៅជា កិច្ចសន្យាធានានឹងមិនកើតមានអានុភាពឡើយ បើសិនជាមិនបានធ្វើជាលាយលក្ខ័អក្សរទៅវិញ ដោយសារបានពិចារណាអំពីការការពារដល់អ្នកធានាដែលត្រូវទទួលបន្ទុកតែម្ខាងតាមរយៈកិច្ចសន្យាធានា (មាត្រា446 កថាខណ្ឌទី2។ ដោយឡែក លិខិតជាលាយលក្ខណ៍អក្សរនេះអាចធ្វើជាទម្រង់អេឡិចត្រូនិចក៏បានដែរ។ មាត្រាដដែល កថាខណ្ឌទី3)។ បន្ទាប់មក នៅពេលការកំណត់ពេលសងបានមកដល់ A បានទាមទារឱ្យ C សង។ នៅក្នុងករណីនេះ តើ C អាចនិយាយថា សូមទៅទាមទារពី B ជាមុនសិនទៅបានដែរឬទេ? ចម្លើយគឺ អ្នកធានាធម្មតាអាចនិយាយបែបនេះបាន ប៉ុន្តែ អ្នកធានាដោយសាមគ្គីភាពមិនអាចនិយាយបែបនេះនោះទេ។
https://gyazo.com/d27840557f80b10d90034850656bf60a
③ អ្នកធានាធម្មតា និង អ្នកធានាដោយសាមគ្គីភាព
នៅក្នុងមាត្រា446 កំណត់ថា អ្នកធានាសំដៅទៅលើបុគ្គលដែលទទួលបន្ទុកអនុវត្តកាតព្វកិច្ចរបស់កូនបំ ណុល ក្នុងករណីដែលកូនបំណុលចម្បងមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច (នេះហៅថា ភាពបំពេញបន្ថែមនៃកាតព្វកិច្ចធានា)។ ប៉ុន្តែ នេះជាករណីនៃការធានាធម្មតា មានន័យថា អ្នកធានាមានសិទ្ធិតវ៉ាចំនួន 2។ ទីមួយគឺ ការតវ៉ាឱ្យដាស់តឿន ដែលជាការតវ៉ាឱ្យម្ចាស់បំណុលទាមទារពីកូនបំណុលចម្បងជាមុន និង ទីពីរគឺ ការតវ៉ាឱ្យស្រាវជ្រាវ ដែលជាការតវ៉ាឱ្យម្ចាស់បំណុលអនុវត្តដោយបង្ខំទៅលើទ្រព្យសម្បត្តិដែលកូនបំណុលចម្បងមានជាមុន។ មានន័យថា អ្នកធានាស្ថិតនៅពីក្រោយខ្នងរបស់កូនបំណុលចម្បង ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើវាជាទំនាក់ទំនងនៃកូនបំណុលចម្បងជាមួយនឹងអ្នកធានាដោយសាមគ្គីភាពវិញ ក្នុងករណីនេះ សិទ្ធិតវ៉ាទាំងពីរខាងលើនេះនឹងត្រូវបាត់បង់ ហើយទំនាក់ទំនងរបស់អ្នកធានាដោយសាមគ្គីភាពជាមួយម្ចាស់បំណុល គឺដូចគ្នានឹងទំនាក់ទំនងកូនបំណុលដោយសាមគ្គីភាពដែលបានរៀបរាប់ខាងលើនេះ (មាត្រា454, មាត្រា458)។ ពោលគឺ អ្នកធានាដោយសាមគ្គីភាពឈរទន្ទឹមគ្នាជាមួយកូនបំណុលចម្បង ហើយនៅពេលដែលកំណត់ពេលសងមកដល់ ម្ចាស់បំណុលអាចទាមទារប្រាក់ទាំងអស់ពីអ្នកធានាដោយសាមគ្គីភាពតែម្តង ដោយមិនចាំបាច់យកកូនបំណុលចម្បងធ្វើជាភាគីម្ខាងទៀតតាំងពីដំបូងនោះទេ។
សូមប្រុងប្រយ័ត្នត្រង់ចំណុចនេះថា មានអ្នកខ្លះយល់ច្រឡំថាអ្នកធានាដោយសាមគ្គីភាព មានភាពងាយស្រួលជាងអ្នកធានាធម្មតា ដោយសារតែបន្ទុកនៃការធានាត្រូវបែងចែកជាមួយអ្នកផ្សេងច្រើននាក់។ ប៉ុន្តែ វាផ្ទុយស្រឡះពីការពិត។
④ ការធានារួម
យ៉ាងណាមិញ ករណីមានអ្នកធានាច្រើននាក់ ហៅថា ការធានារួម។ ការធានារួមនៅក្នុងការធានាធម្មតា គឺមានផលប្រយោជន៍នៃការបែងចែកនូវបន្ទុក ហើយផលប្រយោជន៍នេះ សំដៅទៅលើការបែងចែកបន្ទុករវាងអ្នកធានាច្រើននាក់ (មាត្រា456។ ពោលគឺ បើមានអ្នកធានា 2រូប ចំពោះកាតព្វកិច្ចចំនួន 760លានរៀល ក្នុងករណីនេះ បន្ទុកម្នាក់ៗគឺ 80លានរៀល)។ ប៉ុន្តែ ករណីធានាដោយសាមគ្គីភាពវិញ បើទោះបីជាមានអ្នកធានាផ្សេងទៀតប៉ុន្មាននាក់ក៏ដោយ ក៏ម្ចាស់បំណុលអាចទាមទារពីអ្នកធានាណាតែម្នាក់ ឱ្យសងប្រាក់មុនគេនូវចំនួនទឹកប្រាក់ទាំងអស់បានដែរ ហើយដូចគ្នានឹងករណីកាតព្វកិច្ចដោយសាមគ្គីភាពដែលបានរៀបរាប់ពីមុន (ទោះបីជាមានអ្នកធានាដោយសាមគ្គីភាព 2នាក់ ចំពោះកាតព្វកិច្ចចំនួន 160លានរៀលក៏ដោយ ក៏អ្នកធានាដោយសាមគ្គីភាពនីមួយៗមានករណីយកិច្ចសងប្រាក់ទាំងអស់ចំនួន 160លានរៀល ដែរ បើសិនជាទទួលបានការទាមទារពីម្ចាស់បំណុល។ សូមចងចាំថា ការធានាដោយសាមគ្គីភាពមិនមែនសំដៅលើការសាមគ្គីរួមគ្នាជាមួយអ្នកធានាដូចគ្នានោះទេ ប៉ុន្តែ វាជាការសាមគ្គីភាពជាមួយនឹងកូនបំណុលចម្បង)។
⑤ ការធានាបំណុលអណ្តែត(ការធានាជាបន្តបន្ទាប់)
ដើមឡើយ ការធានា គឺជាប្រព័ន្ធដែលមានគោលបំណងធានានូវការសងកាតព្វកិច្ចចម្បងជាក់លាក់មួយ។ ប៉ុន្តែ ឧទាហរណ៍ថា ម្ចាស់បំណុល និង កូនបំណុលប្រកបកិច្ចការជំនួញជាមួយគ្នាជាបន្តបន្ទាប់ (សូមគិតថា ជាទំនាក់ទំនងមួយដែលទិញទំនិញជាប្រចាំ ហើយសងប្រាក់នៅរៀងរាល់ចុងខែនីមួយៗ) ហើយចំនួនកាតព្វកិច្ចមានឡើងមានចុះទៅតាមខែនីមួយៗ។ នៅក្នុងករណីបែបនេះ ប្រសិនបើយើងចុះកិច្ចសន្យាធានាកាតព្វកិច្ចគ្រប់ពេលនីមួយៗ គឺ វាគួរឱ្យធុញណាស់។ ដូចនេះ យើងអាចបង្កើតកិច្ចសន្យាធានាក្នុងទំហំមួយដែលកំណត់អំពីកម្រិតនៃចំនួនទឹកប្រាក់ជាក់លាក់ និង អំឡុងពេល (ឧទាហរណ៍ថា រយៈពេល 3ឆ្នាំ ត្រឹមទឹកប្រាក់ខ្ពស់បំផុតចំនួន 1200លានរៀល ជាអាទិ៍) ដើម្បីធានាកាតព្វកិច្ចរបស់កូនបំណុលនោះបាន។ នេះហៅថា ការធានាបំណុលអណ្តែត។ លើសពីនេះ នៅក្នុងន័យទូលាយ គេបានពិចារណាអំពីគោលគំនិតនៃការធានាជាបន្តបន្ទាប់ ដែលជាទម្រង់មួយសម្រាប់ធានានូវកាតព្វកិច្ចបង់ថ្លៃឈ្នួលនៃកិច្ចសន្យាជួលក្នុងអំឡុងពេលជាក់លាក់ បន្ថែមពីការធានាបំណុលអណ្តែតខាងលើនេះ។
ការធានាបំណុលអណ្តែតនេះ ជាការធានាដែលមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ និង ងាយស្រួលជាងការធានាដាច់ដោយឡែក ហេតុនេះ នៅក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្តែងគេនិយមប្រើប្រាស់ការធានាបែបនេះ។ ប៉ុន្តែ បើយើងមើលពីជ្រុងម្ខាងទៀតវិញ អ្នកធានាបំណុលអណ្តែតនឹងមានបន្ទុកកាន់តែធំតែម្ខាងក្នុងរយៈពេលមួយដ៏វែង។ ដូចនេះ នៅក្នុងវិសោធនកម្មឆ្នាំ2004 គេបានរៀបចំនូវបញ្ញត្តិថ្មីដែលកម្រិតនូវអានុភាពនៃកិច្ចសន្យាធានាបំណុលអណ្តែតចំពោះកម្ចីប្រាក់ជាបុគ្គលឯកជនជាអាទិ៍ ដើម្បីការពារដល់អ្នកធានាបំណុលអណ្តែតឯកជន (មាត្រា465.2 ដល់មាត្រា465.5)។ ហេតុនេះហើយ កិច្ចសន្យាដែលគ្មានកំណត់អំពីកម្រិតអតិបរិមាត្រូវចាត់ទុកថាមោឃភាព ហើយការទទួលខុសត្រូវរបស់អ្នកធានាបំណុលអណ្តែត គឺកម្រិតត្រឹមកាលបរិច្ឆេទស្ថាពរនៃប្រាក់ដើម ហើយអំឡុងពេលការធានាខ្ពស់បំផុត គឺ 5ឆ្នាំ បើមានកំណត់ក្នុងកិច្ចសន្យា និងចាត់ទុកថាអំឡុងពេល 3ឆ្នាំ បើគ្មានកំណត់ក្នុងកិច្ចសន្យា។ លើសពីនេះ នៅក្នុងវិសោធនកម្មឆ្នាំ2017 បានពង្រីកទៅដល់គ្រប់ប្រភេទកិច្ចសន្យាធានាបំណុលអណ្តែតទាំងអស់ ដើម្បីការពារដល់អ្នកធានាជាឯកជន ហើយកិច្ចសន្យាធានាជាបុគ្គលឯកជនដែលមិនបានកំណត់កម្រិតអតិបរិមាត្រូវចាត់ទុកថា មោឃភាពទាំងអស់ (វិសោធនកម្ម មាត្រា465.2)។
⑥ ការធានាដោយស្ថាប័ន
ថ្មីៗនេះ មានស្ថាប័នធ្វើអាជីវកម្មធានាដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយច្បាប់ពិសេស។ ឧទាហរណ៍ សមាគមផ្តល់ការធានាឥណទាន មាននៅទូទាំងប្រទេស បានទទួលកម្រៃសេវាធានាពីសហគ្រាសធុនតូច និង ធុនមធ្យម ហើយសមាគមនោះនឹងក្លាយជាអ្នកធានា ដើម្បីផ្តល់ជំនួយដល់សហគ្រាសធុនតូច និង ធុនមធ្យម ក្នុងការខ្ចីដើមទុនពីស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុ។ ប៉ុន្តែ ដើម្បីធានានិរន្តរភាពនៃស្ថាប័នរបស់ខ្លួន សមាគមផ្តល់ការធានាឥណទានតែងតម្រូវឱ្យកូនបំណុលចាត់តាំងអ្នកធានាដោយសាមគ្គីភាពផ្សេងទៀត ឬ ចុះកិច្ចសន្យាដែលផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់សមាគមក្នុងការទាមទារឱ្យសងវិញនៅដំណាក់កាលចុងក្រោយក្នុងកិច្ចសន្យាផ្តល់ការធានានេះ។
⑦ ការធានារូបវន្តបុគ្គល
កិច្ចសន្យាធានារូបវន្តបុគ្គល ដែលឪពុកម្តាយធានាឱ្យកូនរបស់ខ្លួននៅពេលចូលបម្រើការងារនៅក្នុងក្រុមហ៊ុន ជាអាទិ៍ គឺមានលក្ខណៈខុសគ្នាបន្តិចបន្តួចនឹងការធានានៅទីនេះ។ ការធានានៅទីនេះ សំដៅទៅលើការធានាដោយយកចំនួនកាតព្វកិច្ចរបស់កូនបំណុលចម្បងធ្វើជាកម្មវត្ថុ។ ប៉ុន្តែ កិច្ចសន្យាធានារូបវន្តបុគ្គល សំដៅទៅលើកិច្ចសន្យាធានាការខូចខាតមួយប្រភេទ ដែលធានាដល់ការសងសំណងក្នុងករណីដែលសាមីខ្លួនដែលបានបម្រើការងារនោះ បានធ្វើឱ្យខូចខាតដល់ក្រុមហ៊ុន ហើយអ្នកធានាមិនអាចបានដឹងជាមុនអំពីចំនួនសំណងនោះទេ។ ក្នុងករណីបែបនេះហើយ ទើបច្បាប់ពិសេសស្តីពីការធានារូបវន្តបុគ្គល (ឆ្នាំ1933) បានតាក់តែងឡើង ដោយសារព្រួយបារម្ភថា បន្ទុករបស់អ្នកធានានឹងធ្ងន់ហួសហេតុ។ ច្បាប់នេះបានការពារមិនឱ្យអ្នកធានាទទួលបន្ទុកធ្ងន់ហួសហេតុពេកដោយកម្រិតអំពីអំឡុងពេលមានអានុភាពរបស់កិច្ចសន្យា និង ភ្ជាប់ករណីយកិច្ចឱ្យនិយោជកត្រូវជូនដំណឹងទៅអ្នកធានា នៅពេលដែលសាមីខ្លួនផ្លាស់ប្តូរប្រភេទនៃការងារ ជាអាទិ៍។
⑧ ការការពារអ្នកធានាដោយបុគ្គលចំពោះកាតព្វកិច្ចអាជីវកម្ម
វិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 បានតាក់តែងថ្មីនូវបញ្ញត្តិដែលការពារដល់អ្នកធានា ចំពោះកិច្ចសន្យាធានាដោយបុគ្គលឯកជនចំពោះកាតព្វកិច្ចទាក់ទងនឹងអាជីវកម្ម ដោយបន្តឹងនូវលក្ខខណ្ឌទម្រង់ និង ករណីយកិច្ចរបស់កូនបំណុលចម្បង។
ដំបូង វិសោធនកម្មច្បាប់បានកំណត់ថា បើសិនជាបុគ្គលឯកជនធានាអំពីកាតព្វកិច្ចទាក់ទងនឹងអាជីវកម្ម ក្នុងករណីនេះ ការបញ្ជាក់អំពីឆន្ទៈនៃការធានានេះត្រូវធ្វើយ៉ាងតឹងរ៉ឹង ហើយការបង្ហាញឆន្ទៈធានាដែលមិនបានធ្វើដោយលិខិតយថាភូត ត្រូវចាត់ទុកថាមោឃភាព (ច្បាប់វិសោធនកម្ម មាត្រា465.6)។ នេះមានន័យថា ចំពោះកាតព្វកិច្ចអាជីវកម្មដែលមានចំនួនទឹកប្រាក់ច្រើន និង ហានិភ័យខ្ពស់ គឺត្រូវបញ្ជាក់ឆន្ទៈនៅចំពោះមុខរបស់មន្ត្រីសារការី។
ប៉ុន្តែ វាមានករណីលើកលែង។ គេហៅថា ការធានាដោយអ្នកគ្រប់គ្រងពាណិជ្ជកម្ម។ ពោលគឺ ប្រសិនបើកូនបំណុលចំបងគឺជានីតិបុគ្គល ហើយអ្នកធានាគឺជាបុគ្គលឯកជនដែលជា អភិបាល ប្រធាន ឬ នាយកប្រតិបត្តិនៃនីតិបុគ្គលនេះ ជាអាទិ៍ ក្នុងករណីនេះ គេមិនចាំបាច់បញ្ជាក់ឆន្ទៈដោយលិខិតយថាភូតនោះទេ (ច្បាប់វិសោធនកម្ម មាត្រា465.9 ចំណុច1)។ ចំពោះករណីលើកលែងមួយទៀតគឺ អ្នកធានាជាអ្នកសហការអាជីវកម្មជាមួយនឹងកូនបំណុលចម្បងដែលមិនមានជានីតិបុគ្គល ឬ ជា «សហព័ទ្ធរបស់កូនបំណុលចម្បងដែលកំពុងបម្រើការងារ» នៅក្នុងអាជីវកម្មរបស់កូនបំណុលចម្បងនោះ (ច្បាប់វិសោធនកម្ម មាត្រា465.9 ចំណុច3)។ នៅក្នុងចំណោមករណីទាំងពីរខាងលើនេះ ចំពោះការធានាដែលជាសហព័ទ្ធរបស់កូនបំណុល គឺនៅមានបញ្ហាមួយចំនួន។ ចំពោះលក្ខខណ្ឌថា
«កំពុងបម្រើការងារ» នេះ ចុះបើសហព័ទ្ធនោះគ្រាន់តែមានឈ្មោះជាបុគ្គលិកប៉ុណ្ណោះ តើករណីបែបនេះត្រូវសម្រេចដូចម្តេច? ជាទូទៅ សហព័ទ្ធមានការលំបាកក្នុងការបដិសេធមិនព្រមក្លាយជាអ្នកធានា ហើយវាអាចមានហានិភ័យដល់ការបែកបាក់គ្រួសារទៀត ហេតុនេះហើយ ខ្ញុំយល់ថា ទោះបីជាដាក់ឱ្យអនុវត្តហើយក៏ដោយ ក៏នៅមានចំណុចដែលត្រូវពិភាក្សាដែរ។
មួយវិញទៀត ច្បាប់វិសោធនកម្មបានកំណត់អំពីករណីយកិច្ចថ្មីដែលកូនបំណុលចម្បង ត្រូវមានករណីយកិច្ចផ្តល់នូវព៌ត័មានអំពីទ្រព្យសម្បត្តិ និង ស្ថានភាពចំណូលចំណាយរបស់ខ្លួនទៅឱ្យអ្នកធានាដែលជាបុគ្គលឯកជន នៅពេលចុះកិច្ចសន្យា ចំពោះការធានាកាតព្វកិច្ចទាក់ទងនឹងអាជីវកម្ម (ច្បាប់វិសោធនកម្ម មាត្រា465.10)។ អ្នកធានាអាចលុបចោលកិច្ចសន្យាធានាបាន បើសិនជាកូនបំណុលមិនបានផ្តល់ព័ត៌មានខាងលើនេះ ឬ បានផ្តល់ព៌តមានដែលមិនត្រឹមត្រូវ ដើម្បីឱ្យអ្នកធានាផ្តល់ការយល់ព្រមដោយជឿជាក់ខុស ហើយម្ចាស់បំណុលបានដឹង ឬ អាចដឹងអំពីស្ថានភាពទាំងនេះ (មាត្រាដដែល កថាខណ្ឌទី2)។
⑨ ការធានាដោយវត្ថុ
ដោយឡែក នៅទីនេះខ្ញុំនឹងពន្យល់ជាមុនអំពី អ្នកធានាដោយវត្ថុ។ ទោះបីជាគេហៅថា ការធានាក៏ដោយ ក៏វាមានលក្ខណៈខុសគ្នាទាំងស្រុងទៅនឹងការធានាតាមនីតិសិទ្ធិលើបំណុលដែរ។ អ្នកធានាដោយវត្ថុ សំដៅទៅលើ «អ្នកដែលបានផ្តល់វត្ថុធានាសម្រាប់បុគ្គលដទៃ» នៅក្នុងករណីតតិយជនក្រៅពីកូនបំណុលបានដាក់វត្ថុធានាដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួនដើម្បីកូនបំណុល។ ឧបមាថា A ជាម្ចាស់បំណុល និង B ជាកូនបំណុល ហើយ C បានបង្កើតហ៊ីប៉ូតែកលើដីរបស់ខ្លួនឱ្យ A ដើម្បីធានាឱ្យ B ជាអាទិ៍ (ជំពូកទី7 II (1))។ ពោលគឺ អ្នកធានាមានកាតព្វកិច្ចធានានូវកាតព្វកិច្ចរបស់កូនបំណុលចម្បង ប៉ុន្តែ អ្នកធានាដោយវត្ថុគ្រាន់តែទទួលខុសត្រូវត្រឹមកម្រិតនៃវត្ថុធានាដែលបានផ្តល់ ហើយមិនមានកាតព្វកិច្ចសងចំពោះម្ចាស់បំណុលទេ (មានន័យថា បើសិនជា B មិនអាចសងបានទេ C គ្រាន់តែបាត់បង់ដី ដោយសារ A អនុវត្តហ៊ីប៉ូតែក ប៉ុន្តែ C មិនមានករណីយកិច្ចសងដោយផ្ទាល់ជាអាទិ៍នោះទេ)។
5. អនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល
(1) សញ្ញាណទូទៅ
នៅទីនេះ យើងនឹងលើកអំពីបញ្ហានៃការផ្ទេរសិទ្ធិលើបំណុល។ សិទ្ធិលើបំណុលដែលជាបញ្ហានៅទីនេះ គឺជាសិទ្ធិលើបំណុលធម្មតា ដែលជាសិទ្ធិលើបំណុលនៃប្រាក់កម្ចីចំនួន 40លានរៀល ដែល A មានលើ B (រហូតដល់មានពេលវិសោធនកម្មឆ្នាំ2017 គេបានហៅថា «សិទ្ធិលើបំណុលដែលមានកំណត់ឈ្មោះ»)។ សូមប្រយ័ត្នថា វាខុសគ្នាពីឧបករណ៍ដែលអាចជួញដូរបាន ដែលជាកម្មវត្ថុនៅក្នុងវិស័យច្បាប់ពាណិជ្ជកម្ម (នៅក្នុងវិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 បានរៀបចំនូវបញ្ញត្តិទូទៅស្តីពីឧបករណ៍ដែលអាចជួញដូរបាន នៅចាប់ពីមាត្រា520.2)។ ឧបករណ៍ដែលអាចជួញដូរបាន ដូចជា រូបិយាណត្តិ ឬ មូលប្បទានប័ត្រ ជាដើម បានយក សិទ្ធិលើបំណុលដែលជាសិទ្ធិរបស់មនុស្សចំពោះមនុស្សមកសរសេរលើសន្លឹកមូលបត្រ ហើយសិទ្ធិលើបំណុលនោះត្រូវបានផ្ទេរ តាមរយៈការចារនៅខ្នងនៃសន្លឹកប័ណ្ណ និង ការផ្ទេរសន្លឹកប័ណ្ណនេះ។ នេះជាវិធីមួយដែលអាចធ្វើឱ្យសិទ្ធិលើបំណុលមានលំហូរយ៉ាងសកម្ម។ ប៉ុន្តែ សិទ្ធិលើបំណុលដែលមានកំណត់ឈ្មោះ មិនអាចក្លាយជាឧបករណ៍ដែលអាចជួញដូរបានបែបនេះទេ។ ទោះបីជាមានលិខិតបញ្ជាក់សិទ្ធិលើបំណុលក៏ដោយ ក៏លិខិតនេះគ្រាន់តែជាឯកសារបញ្ជាក់អំពីសិទ្ធិលើបំណុល ហើយការផ្ទេរសិទ្ធិត្រូវធ្វើឡើងតាមរយៈការព្រមព្រៀងរបស់ភាគី (អនុប្បទានគឺមានអានុភាព បើទោះបីជាគ្មានការធ្វើលិខិតកិច្ចសន្យាអនុប្បទាន និង ការប្រគល់លិខិតបញ្ជាក់សិទ្ធិលើបំណុលក៏ដោយ)។
នៅដើមសម័យកាលនៃច្បាប់រ៉ូម៉ាំង មិនបានទទួលស្គាល់ការធ្វើអនុប្បទានដោយសេរីនោះទេ ដោយសារគិតថា សិទ្ធិលើបំណុលគឺជាច្រវ៉ាក់ច្បាប់ដែលភ្ជាប់បុគ្គលនិងបុគ្គល ប៉ុន្តែ នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីបច្ចុប្បន្ន ទោះបីជាប្រទេសណាក៏ដោយ ក៏ទទួលស្គាល់ការធ្វើអនុប្បទានដោយសេរីនៃសិទ្ធិលើបំណុលផងដែរ (មាត្រា466 កថាខណ្ឌទី1)។ ពាក្យថា អាចអនុប្បទានបានដោយសេរី សំដៅទៅលើ ការផ្ទេរដែលម្ចាស់បំណុលអាចព្រមព្រៀងជាមួយបុគ្គលណាផ្សេង ហើយផ្ទេរសិទ្ធិលើបំណុលទៅឱ្យបុគ្គលផ្សេងនោះ ដោយមិនពិចារណាអំពីឆន្ទៈរបស់កូនបំណុលនោះទេ។ ក្នុងករណីនេះ អ្នកធ្វើអនុប្បទានហៅថា អនុប្បាទាយី ហើយអ្នកទទួលអនុប្បទានហៅថា អនុប្បទានិក។ ដូច្នេះ អនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល សំដៅទៅលើកិច្ចសន្យារវាងអនុប្បទាយី និង អនុប្បទានិកដែលបានផ្ទេរសិទ្ធិលើបំណុលដោយមិនផ្លាស់ប្តូរលក្ខណៈដើម តាមរយៈការលក់ ឬ ប្រទានកម្មសិទ្ធិលើបំណុល។ ដោយឡែក ភាគីអាចព្រមព្រៀងអំពីខសន្យាពិសេសដែលហាមឃាត់មិនឱ្យធ្វើអនុប្បទាន ឬ កម្រិតការធ្វើអនុប្បទានបាន (មាត្រា466 កថាខណ្ឌទី2)។
https://gyazo.com/589fe0affad5ce3d02b4351a45cbeb3b
(2) អានុភាពនៃការសន្យាពិសេសកម្រិតការធ្វើអនុប្បទាន
និង សុពលភាពនៃអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល
កន្លងមកនេះ នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់ថា អនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុលដែលត្រូវបានហាមឃាត់មិនឱ្យធ្វើអនុប្បទាន ត្រូវចាត់ទុកថាមោឃភាព ប៉ុន្តែ វិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 បានកែតម្រូវចំណុចនេះយ៉ាងច្រើន។ ក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្តែង អនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល (ឬ ក្នុងនាមជាប្រាតិភោគដោយអនុប្បទាន) ដើម្បីប្រមូលដើមទុន គឺមានច្រើនខ្លាំងណាស់ ហេតុនេះ ដើម្បីកុំឱ្យរាំងស្ទះដល់ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មនេះ ជាគោលការណ៍អនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុលត្រូវកំណត់ថាមានសុពលភាព បើទោះបីជាមានការសន្យាពិសេសកម្រិតការធ្វើអនុប្បទានក៏ដោយ (មាត្រា466 កថាខណ្ឌទី2)។ ប៉ុន្តែ ផ្ទុយមកវិញ ការសន្យាពិសេសអំពីការកម្រិតការធ្វើអនុប្បទានក៏មានសុពលភាពផងដែរ ដើម្បីការពារនូវផលប្រយោជន៍នៃការបង់ប្រាក់ចំពោះភាគីជាក់លាក់របស់កូនបំណុល (កូនបំណុលអាចបដិសេធការអនុវត្តកាតព្វកិច្ច ចំពោះអនុប្បទានិកដែលបានដឹងអំពីអត្ថិភាពនៃការសន្យាពិសេសកម្រិតការធ្វើអនុប្បទាន ឬមិនបានដឹងដោយមានកំហុសធ្ងន់ធ្ងរ ហើយកូនបំណុលនោះនឹងរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវ បើសិនជាបានសងទៅកាន់អនុប្បទាយីដើម។ មាត្រា466 កថាខណ្ឌទី3) ហេតុនេះហើយ បញ្ញត្តិនេះ មានភាពស្មុគស្មាញ
ខ្លាំង។ យើងត្រូវរង់ចាំការវាយតម្លៃពីការអនុវត្តជាក់ស្តែង ដើម្បីអាចដឹងថា នេះជា វិសោធនកម្មដែលល្អ ឬ យ៉ាងណា (ក៏មានមតិលើកឡើងថា ការទទួលអនុប្បទាននូវការសន្យាហាមឃាត់ដែលមានសុពលភាព គឺផ្ទុយនឹងគោលការណ៍ អនុលោមភាពរបស់សហគ្រាស)។ យ៉ាងណាមិញ កូនបំណុលដែលត្រូវបានអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុលដែលភ្ជាប់ការសន្យាពិសេសអំពីការកម្រិតការធ្វើអនុប្បទាន អាចរួចផុតពីកាតព្វកិច្ច ដោយតម្កល់សិទ្ធិនោះនៅមន្ទីរកិច្ចការច្បាប់ (មាត្រា466.2)។ ហើយសិទ្ធិលើបំណុលដែលបានភ្ជាប់ការសន្យាពិសេសអំពីការកម្រិតការធ្វើអនុប្បទាន ក៏អាចរឹបអូសបានដែរ (មាត្រា466.4។ នេះជាគោលគំនិតដែលមានតាំងពីពេលតាក់តែងក្រមរដ្ឋប្បវេណីសម័យម៉ីជិ)។
(3) សុពលភាពនៃការអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុលពេលអនាគត
សូមប្រុងប្រយ័ត្នថា ការធ្វើអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុលដែលគ្រោងនឹងកើតឡើងពេលអនាគត ក៏មានសុពលភាពដែរ (សិទ្ធិលើបំណុលជាថ្លៃឈ្នួលសម្រាប់ឆ្នាំក្រោយនៃសាខាហាងជួល ឬ សិទ្ធិលើបំណុលនៃថ្លៃលក់ទំនិញដែលអ្នកទិញបច្ចុប្បន្ន នឹងទិញក្នុងពេល3ឆ្នាំក្រោយ ជាអាទិ៍)។ នេះជាចំណុចដែលយុត្តិសាស្ត្របានទទួលស្គាល់រួចហើយ (ការធ្វើអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុលនាពេលប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយក៏មានសុពលភាព ហើយលទ្ធភាពដែលអាចកើតមានឡើងតិចក៏ដោយ ឬ ច្រើនក៏ដោយ គឺមិនប៉ះពាល់ដល់សុពលភាពនោះទេ។ ក្នុងករណីដែលមិនកើតមានឡើងទេ ភាគីត្រូវដោះស្រាយរវាងគ្នាតាមរយៈការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចជាអាទិ៍) ហើយនៅក្នុងវិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 គេបានកំណត់ជាបញ្ញត្តិច្បាស់លាស់ (មាត្រា466.6)។
(4) លក្ខខណ្ឌតតាំងនៃអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល
ក្រមរដ្ឋប្បវេណីប្រទេសជប៉ុនបានប្រើប្រាស់គោលការណ៍នៃលក្ខខណ្ឌតតាំង ចំពោះការធ្វើអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុលនេះ ដូចគ្នានឹងការផ្ទេរសិទ្ធិប្រត្យក្សដែរ (⇒ជំពូកទី3 II.2(2))។ នេះក៏ជាបញ្ញត្តិនៃប្រព័ន្ធក្រមរដ្ឋប្បវេណីរបស់បារាំងដែរ។ នេះមានន័យថា សិទ្ធិលើបំណុលត្រូវបានផ្ទេរ ដោយគ្រាន់តែមានការព្រមព្រៀងរវាងអនុប្បទានិក និង អនុប្បទាយីប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែ អនុប្បទានិក និង អនុប្បទាយីត្រូវធ្វើនីតិវិធីបំពេញលក្ខខណ្ឌតតាំង ដើម្បីអាចអះអាងអំពីការអនុប្បទាននោះ ចំពោះកូនបំណុល និងតតិយជនបាន។ លក្ខខណ្ឌតតាំងនៃករណីអចលនវត្ថុ គឺការចុះបញ្ជី ប៉ុន្តែ លក្ខខណ្ឌតតាំងនៃករណីសិទ្ធិលើបំណុល គឺការជូនដំណឹងទៅកូនបំណុលដោយលិខិតបញ្ជាក់ដែលមានកាលបរិច្ឆេទស្ថាពរ ឬ ការយល់ព្រមរបស់កូនបំណុលដោយលិខិតបញ្ជាក់ដែលមានកាលបរិច្ឆេទស្ថាពរ (មាត្រា467 កថាខណ្ឌទី2)។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងទំនាក់ទំនងចំពោះកូនបំណុលវិញ គឺមានភាពងាយស្រួលជាង ត្រង់ថា ការជូនដំណឹង ឬ ការយល់ព្រម អាចធ្វើតាមវិធីធម្មតា ដោយមិនចាំបាច់ប្រើប្រាស់លិខិតបញ្ជាក់ដែលមានកាលបរិច្ឆេទស្ថាពរនោះទេ (មាត្រា467 កថាខណ្ឌទី1)។ មូលហេតុដែលគេដាក់លក្ខខណ្ឌតតាំងដោយផ្តោតសំខាន់លើកូនបំណុលដែលជាការជូនដំណឹងទៅកូនបំណុល ឬ ការយល់ព្រមពីកូនបំណុលនេះ គឺដោយសារតែ សិទ្ធិលើបំណុលខុសពីសិទ្ធិប្រត្យក្ស ហើយសិទ្ធិនេះត្រូវសម្រេចដោយការអនុវត្តរបស់កូនបំណុល ហេតុនេះហើយ កូនបំណុលចាំបាច់ត្រូវតែដឹងថាខ្លួនត្រូវសងទៅកាន់អ្នកណា។ អ្នកតាក់តែងច្បាប់យល់ឃើញថា បើសិនជាកូនបំណុលបានដឹងជាមុន ក្នុងករណីនេះ តតិយជនដែលចង់បញ្ជាក់អំពីអត្ថិភាពនៃសិទ្ធិលើបំណុលអាចសួរអំពីស្ថានភាពពីកូនបំណុលបាន ពោលគឺ មុខងារបង្ហាញជាសាធារណៈត្រូវបានប្រើប្រាស់ ទោះបីជាមិនបានពេញលេញក៏ដោយ តាមរយៈកូនបំណុលដើរតួនាទីជាមជ្ឈមណ្ឌលព័ត៌មានកណ្តាល។ លិខិតបញ្ជាក់ដែលមានកាលបរិច្ឆេទស្ថាពរ សំដៅទៅលើលិខិតដែលអាចបញ្ជាក់បានថា ត្រូវបានធ្វើឡើងនៅពេលណា ដែលជាលិខិតយថាភូតដែលធ្វើឡើងដោយសារការី ឬ លិខិតបញ្ជាក់ដែលបានបោះត្រាកាលបរិច្ឆេទដោយមន្ត្រី ឬ ស្ថាប័នរដ្ឋ ជាអាទិ៍ (ច្បាប់ស្តីពីការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី មាត្រា5)។
(5) កាលបរិច្ឆេទស្ថាពរ និង អនុប្បទានជាន់គ្នា
មូលហេតុដែលចាំបាច់ឱ្យមានកាលបរិច្ឆេទស្ថាពរ គឺដោយសារតែការជូនដំណឹង ឬ ការយល់ព្រមដែលជាលក្ខខណ្ឌតតាំងនេះ អាចមានអត្ថិភាពច្រើន ហើយខុសពីការចុះបញ្ជីនៃការផ្លាស់ប្តូរសិទ្ធិប្រត្យក្សដែលមានតែមួយ។ ហេតុនេះ យើងត្រូវការទម្រង់លិខិតដែលអាចជាភស្តុតាងច្បាស់លាស់ ថាបានចេញមុន ឬ ក្រោយ ដើម្បីសម្រេចថាអ្នកណាបានបំពេញលក្ខខណ្ឌតតាំងបានលឿនជាងគេបំផុត។ លើសពីនេះ បើសិនជាសិទ្ធិលើបំណុលត្រូវបានធ្វើអនុប្បទានជាន់គ្នា ក្នុងករណីនេះ អនុប្បទានិកដែលបានបំពេញលក្ខខណ្ឌតតាំងមុនគេ នឹងក្លាយជាម្ចាស់សិទ្ធិ ប៉ុន្តែ មិនមែនអនុប្បទានិកដែលបានធ្វើកិច្ចសន្យាអនុប្បទានមុនគេនោះទេ (សូមកុំច្រឡំ ហើយចងចាំចំណុចនេះទុក)។ នៅប្រទេសជប៉ុន វិធីទទួលកាលបរិចេ្ឆទស្ថាពរដែលស្រួលធ្វើជាងគេ គឺការផ្ញើសំបុត្រប្រៃសណីយ៍ដែលមានបញ្ជាក់ខ្លឹមសារនៅតាមការិយាល័យប្រៃសណីយ៍ (⇒ពាក្យគន្លឹះ: កាលបរិច្ឆេទស្ថាពរ និង សំបុត្រប្រៃសណីយ៍ដែលបញ្ជាក់ខ្លឹមសារ)។
ពាក្យគន្លឹះ: កាលបរិច្ឆេទស្ថាពរ និង សំបុត្រប្រៃសណីយ៍ដែលបញ្ជាក់ខ្លឹមសារ
នៅពេលផ្ញើសំបុត្រប្រៃសណីយ៍ដែលបញ្ជាក់ខ្លឹមសារ អ្នកផ្ញើត្រូវរៀបចំសំបុត្រជា 3ច្បាប់ (ច្បាប់ដើម 1 និង ច្បាប់ចម្លង 2) និង កាន់ស្រោមសំបុត្រទៅកាន់កន្លែងទទួលនៅតាមការិយាល័យប្រៃសណីយ៍។ មន្ត្រីទទួលពាក្យនឹងបោះត្រាបញ្ជាក់កាលបរិច្ឆេទទទួលសំបុត្រផ្ញើ ហើយផ្ញើចេញមួយច្បាប់ ហើយរក្សាទុកមួយច្បាប់នៅក្នុងការិយាល័យ និង ប្រគល់ជូនអ្នកផ្ញើមួយច្បាប់វិញ។
វិធីនេះគឺងាយស្រួល ប៉ុន្តែ វាមានបញ្ហាធំមួយ។ ការបញ្ជាក់កាលបរិច្ឆេទទទួលសំបុត្រផ្ញើ គឺជាកាលបរិច្ឆេទនៃចំណុចពេលដែលការិយាល័យនឹងផ្ញើចេញ ហើយចំណុចពេលនោះនឹងក្លាយជាចំណុចសំខាន់នៃលក្ខខណ្ឌតតាំង ប៉ុន្តែ កូនបំណុលមិនទាន់បានដឹងនៅឡើយទេ។ ហេតុនេះហើយ នៅប្រទេសជប៉ុនគឺមានទ្រឹស្តីនៃពេលទៅដល់ ដែលលើកឡើងថា មូលដ្ឋានដែលយកមកកំណត់អំពីអាទិភាពនៃលក្ខខណ្ឌតតាំងក្នុងករណីអនុប្បទានជាន់គ្នា គួរតែសម្រេចតាមការជូនដំណឹងដែលបានទៅដល់កូនបំណុលមុនវិញ ចំពោះករណីជូនដំណឹងដែលមានកាលបរិច្ឆេទស្ថាពរ។ សូមអ្នកទាំងអស់គ្នាសិក្សាឱ្យបានលម្អិតអំពីការធ្វើអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុលនេះ ដោយសារតែយុត្តិសាស្រ្ត និង ទ្រឹស្តីជាច្រើនបានបកស្រាយលើបញ្ហានេះ ក្នុងពេលថ្មីៗនេះ។ ការអនុវត្តជាក់ស្តែងក៏ចាប់ផ្តើមមានការលក់ ឬ ដាក់ប្រាតិភោគសិទ្ធិលើបំណុលដើម្បីជាវិធីប្រមូលទុនកាន់តែច្រើងផងដែរ។
(6) ការចុះបញ្ជីអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល
ដូចបានរៀបរាប់ខាងលើនេះ នៅពេលដែលម្ចាស់បំណុលយកសិទ្ធិលើបំណុលទៅលក់ដើម្បីប្រមូលទុន (ចរន្តកម្មសិទ្ធិលើបំណុល) ឬ ដាក់ប្រាតិភោគដោយអនុប្បទានដើម្បីយកកម្ចី (ប្រាតិភោគដោយអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល) ជាអាទិ៍ នោះការជូនដំណឹងទៅកូនបំណុលម្នាក់ៗទាំងអស់គ្រប់ពេល គឺស្មុគស្មាញខ្លាំង ហើយចំណាយសោហ៊ុយច្រើន។ ដូចនេះ ច្បាប់ពិសេសស្តីពី អនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល បានអនុម័តឡើងនៅឆ្នាំ1998។ ច្បាប់នេះ បានបង្កើតអំពីប្រព័ន្ធដែលចុះបញ្ជីអេឡិចត្រូនិចអំពីព័ត៌មាននៃអនុប្បទានជាច្រើន ដែលធ្លាប់បានកត់ត្រាជាឯកសារ ហើយចាត់ទុកថា ជាការជូនដំណឹងដោយផ្អែកលើលិខិតបញ្ជាក់ដែលមានកាលបរិច្ឆេទស្ថាពរ នៅក្នុងកថាខណ្ឌទី2 មាត្រា467 នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី (ប៉ុន្តែ នេះជាការចុះបញ្ជីដែលកូនបំណុលមិនបានដឹង ហេតុនេះ អនុប្បទានិកអាចប្រើប្រាស់ការចុះបញ្ជី ដើម្បីបំពេញលក្ខខណ្ឌតតាំងចំពោះតតិយជនបាន។ យ៉ាងណាមិញ អនុប្បទានិកត្រូវជូនដំណឹងដោយភ្ជាប់នូវលិខិតបញ្ជាក់អំពីចំណុចចុះបញ្ជីដោយឡែកទៅកូនបំណុល ដើម្បីអនុវត្តសិទ្ធិចំពោះកូនបំណុល)។ វាជាការចុះបញ្ជីអេឡិចត្រូនិចដំបូងបង្អស់នៅប្រទេសជប៉ុន ហើយបច្ចុប្បន្ននេះ មានការអនុវត្តជាក់ស្តែងច្រើនខ្លាំងណាស់ (ដោយឡែកច្បាប់នេះត្រូវបានវិសោធនកម្មបន្ថែមនៅឆ្នាំ2004 ហើយប្តូរទៅជាច្បាប់ពិសេសស្តីពីការអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុលចលនវត្ថុ។ ⇒ជំពូកទី7 II.3(2))។
(7) អនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល និង ការតវ៉ារបស់កូនបំណុល
កូនបំណុលដែលត្រូវបានធ្វើអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល អាចអះអាងចំពោះម្ចាស់បំណុលថ្មី នូវការតវ៉ា (ការដែលបានសងមួយផ្នែក ឬ ការទូទាត់នៃសិទ្ធិលើបំណុលផ្ទុយ (⇒ជំពូកនេះ 6(5)) ដែលខ្លួនមានទាំងអស់លើម្ចាស់បំណុលចាស់ (អនុប្បទាយី) រហូតដល់ពេលលក្ខខណ្ឌតតាំងនៃអនុប្បទានត្រូវបានបំពេញ (មាត្រា468 កថាខណ្ឌទី1។ «លក្ខខណ្ឌតតាំង» នៅទីនេះ សំដៅលើ ការជូនដំណឹង ឬ យល់ព្រមដែលកំណត់ក្នុងមាត្រា467 កថាខណ្ឌទី1 (លក្ខខណ្ឌអនុវត្តសិទ្ធិចំពោះកូនបំណុល))។ បញ្ញត្តិនេះគឺត្រូវតែមាន ដោយសារតែកូនបំណុលត្រូវបានគេធ្វើកិច្ចសន្យាអនុប្បទានទាំងខ្លួនមិនបានចូលរួម ហេតុនេះ ការដាក់ឱ្យកូនបំណុលស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពដែលបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ជាងមុនពេលអនុប្បទាន គឺមិនសមហេតុផលទេ។
ដោយឡែក នៅមុនពេលវិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 នៅចំណុចនេះ មានបញ្ញត្តិមួយដែលកំណត់ថា កូនបំណុលមិនអាចអះអាងចំពោះអនុប្បទានិក នូវការតវ៉ាដែលបានអះអាងចំពោះអនុប្បទាយីកន្លងមកនោះទេ ប្រសិនបើខ្លួនបានផ្តល់ការយល់ព្រមដោយគ្មានការតវ៉ា។ ប៉ុន្តែ បញ្ញត្តិនេះត្រូវបានលុបចោលហើយ (ចាប់ពីក្រោយពេលវិសោធនកម្មទៅ អានុភាពដូចខាងលើនេះ អាចកើតមានបាន លុះត្រាតែកូនបំណុលបានបង្ហាញឆន្ទៈបោះបង់ចោលនូវការតវ៉ាទាំងអស់ប៉ុណ្ណោះ)។
(8) សិទ្ធិលើបំណុលដែលចុះបញ្ជីអេឡិចត្រូនិច
តាំងពីដើមមក សិទ្ធិលើបំណុលដែលមានកំណត់ឈ្មោះតាមក្រមរដ្ឋប្បវេណីនេះអាចធ្វើអនុប្បទានបាន ប៉ុន្តែយើងមិនដែលនឹកស្មានថា វាត្រូវបានធ្វើចរន្តកម្មយ៉ាងសកម្មបែបនេះនោះទេ។ ដើមឡើយ គេប្រើប្រាស់នូវ រូបិយាណត្តិ ដើម្បីឱ្យការផ្ទេរពីបុគ្គលមួយទៅបុគ្គលមួយមានភាពងាយស្រួល និង រលូន។ វាជាសិទ្ធិលើបំណុលដែលមានសរសេរនៅលើក្រដាស (មានរូបរាង្គ) ហើយសិទ្ធិលើបំណុលត្រូវធ្វើអនុប្បទាន (គេហៅថាខ្នងលិខិត ហើយការផ្ទេរអាចធ្វើបានតាមរយៈការចុះហត្ថលេខាលើខ្នងលិខិតនោះ) តាមរយៈការផ្ទេរក្រដាសនោះ (សូមពិនិត្យមើលលំអិតនៅក្នុងច្បាប់ស្តីពី រូបិយាណត្តិ)។ នៅប្រទេសជប៉ុន គេនិយមប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធរូបិយាណត្តិនេះខ្លាំងណាស់ ប៉ុន្តែ នៅពេលសម័យកុំព្យូទ័រចូលមកដល់ គេបានយល់ឃើញថា ការចេញ ការថែរក្សា និង ការដោះដូររូបិយាណត្តិនេះ ក្លាយទៅជាបន្ទុកទៅវិញ (លើសពីនេះ រូបិយាណត្តិនេះត្រូវបង់ពន្ធតែមប្រិយ៍)។ ការប្រើប្រាស់រូបិយាណត្តិ ធ្លាក់មកត្រឹម 10% នៅក្នុងអំឡុងពេល 20ឆ្នាំនេះ ដោយគិតចាប់ពីឆ្នាំ1990។ ដោយឡែក សិទ្ធិលើបំណុលធម្មតាវិញ មិនចាំបាច់ប្រគល់ក្រដាសទេ ហើយក៏មិនត្រូវបង់ពន្ធនោះទេ ប៉ុន្តែវាមានហានិភ័យអនុប្បទានជាន់គ្នា និងមានផលវិបាកត្រង់ថា អត្ថិភាពនៃសិទ្ធិលើបំណុលនេះមិនច្បាស់លាស់ ហើយមិនមានការធានាថាកូនបំណុលនឹងសងនោះទេ។ ដោយសារមានស្ថានភាពបែបនេះហើយ នៅក្នុងឆ្នាំ2007 គេបានបង្កើតនូវសិទ្ធិលើបំណុលដែលចុះបញ្ជីអេឡិចត្រូនិច ដែលបង្កើត និង ផ្ទេរតាមរយៈការចុះបញ្ជីនៅក្នុងកុំព្យូទ័រ ដើម្បីលុបបំបាត់នូវចំណុចខ្វះខាតនានារបស់សិទ្ធិលើបំណុល និង រូបិយាណត្តិ (ច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិលើបំណុលដែលចុះបញ្ជីអេឡិចត្រូនិច)។ នៅចុងឆ្នាំ2009 ស្ថាប័នចុះបញ្ជីសិទ្ធិលើបំណុលអេឡិចត្រូនិចដែលជាសហគ្រាសរបស់ឯកជន បានចាប់ផ្តើមដំណើរការ ហើយប្រតិបត្តិការជាក់ស្តែងបានចាប់បង្កើតឡើង។ នៅពេលអនាគត យើងសង្ឃឹមថានឹងអាចរកវិធីសាស្ត្រដែលអាចប្រើប្រាស់ជំនួសឱ្យរូបិយាណត្តិ និង វិធីសាស្ត្រដាក់ប្រាតិភោគជំនួសឱ្យសិទ្ធិលើបំណុលបាន។
(9) ការទទួលកាតព្វកិច្ច និង អនុប្បទានកិច្ចសន្យា (ផ្ទេរឋានៈក្នុងកិច្ចសន្យា)
ការផ្ទេរកាតព្វកិច្ច (ការទទួលកាតព្វកិច្ច) ក៏ត្រូវបានយុត្តិសាស្ត្រ និង ទ្រឹស្តីនានាទទួលស្គាល់ ហើយនៅក្នុងវិសោធនកម្មឆ្នាំ2007 បានយកខ្លឹមសារទាំងនោះធ្វើជាបញ្ញត្តិច្បាប់តែម្តង។ ការទទួលកាតព្វកិច្ចនេះរួមមាន ការទទួលកាតព្វកិច្ចដែលធ្វើឱ្យកូនបំណុលដើមរួចខ្លួន (ពោលគឺ កូនបំណុលមុនរួចខ្លួន ហើយជំនួសដោយកូនបំណុលថ្មី។ មាត្រា472 ដល់ មាត្រា472.4) និង ការទទួលកាតព្វកិច្ចដំណាលគ្នា (ពោលគឺ កូនបំណុលមុននៅដដែល ហើយបន្ថែមកូនបំណុលថ្មី។ មាត្រា470 និង មាត្រា471)។ ប៉ុន្តែ កិច្ចសន្យានេះមិនអាចបង្កើតឡើងតាមទំនើងចិត្តរបស់កូនបំណុល និង អ្នកទទួលនោះទេ។ សិទ្ធិលើបំណុលមិនអាចសម្រេចបាននោះទេ បើសិនជាកូនបំណុលគ្មានសមត្ថភាពសង ហេតុនេះ ការផ្លាស់ប្តូរកូនបំណុល គឺជាបញ្ហាសំខាន់ខ្លាំងណាស់ដែលអាចផ្លាស់ប្តូរលទ្ធភាពនៃការសម្រេចសិទ្ធិលើបំណុលចំពោះម្ចាស់បំណុល។ ដូចនេះ កិច្ចសន្យាទទួលកាតព្វកិច្ច ត្រូវធ្វើឡើងដោយបុគ្គលបីនាក់ដែលជា កូនបំណុល ម្ចាស់បំណុល និង អ្នកទទួល ឬ ធ្វើឡើងដោយកូនបំណុល និង អ្នកទទួល ហើយត្រូវមានការឯកភាពពីម្ចាស់បំណុល (យល់ព្រម)។
ម្យ៉ាងទៀត ក្រៅពីការផ្ទេរតែសិទ្ធិលើបំណុល ឬ ផ្ទេរតែកាតព្វកិច្ច ការផ្ទេរសិទ្ធិលើបំណុល និង កាតព្វកិច្ចជាសកលដែលកើតចេញពីកិច្ចសន្យា ទៅឱ្យតតិយជនក៏បានដែរពោលគឺ ឋានៈក្នុងកិច្ចសន្យា (នៅក្នុងច្បាប់វិសោធនកម្មឆ្នាំ2017 បានបង្កើតថ្មីនូវ មាត្រា539.2)។ នេះហៅថា អនុប្បទានកិច្ចសន្យា ឬ ការផ្ទេរឋានៈក្នុងកិច្ចសន្យា។ អនុប្បទាននៃកិច្ចសន្យានេះ រួមមានទាំងការទទួលកាតព្វកិច្ចផងដែរ ហេតុនេះហើយ បើសិនជាកិច្ចសន្យានោះធ្វើឡើងដោយអនុប្បទានិក និង អនុប្បទាយី ក្នុងករណីនេះ ត្រូវមានការឯកភាពពីភាគីម្ខាងទៀត (យល់ព្រម) ផងដែរ។ សូមចងចាំថា អនុប្បទាននៃកិច្ចសន្យា ត្រូវក្តោបទាំងអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល និង ការទទួលកាតព្វកិច្ច ព្រមទាំងការផ្ទេរនូវសិទ្ធិលុបចោល និង សិទ្ធិរំលាយដែលភាគីនៃកិច្ចសន្យាមានផងដែរ។
6. ការរលត់សិទ្ធិលើបំណុល
(1) សញ្ញាណទូទៅ
ចំណុចចុងក្រោយនៃនីតិសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ គឺបញ្ញត្តិអំពីមូលហេតុនៃការរំលត់សិទ្ធិលើបំណុល ដូចជា ការសង ជាអាទិ៍។ សិទ្ធិលើបំណុលត្រូវរលត់ដោយសារគោលបំណងនៃសិទ្ធិលើបំណុលនោះបានសម្រេច តាមរយៈការទទួលការសងតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យាពីកូនបំណុល។ ហើយមូលហេតុផ្សេងទៀតនៃការរលត់សិទ្ធិលើបំណុល រួមមាន ការសងដោយវត្ថុជំនួសដែលភាគីបានចុះកិច្ចសន្យារំលត់សិទ្ធិលើបំណុលដោយការយកវត្ថុមកជំនួស ឬ ការតម្កល់ឱ្យរំលត់សិទ្ធិលើបំណុល តាមវិធីស្នើសុំឱ្យកន្លែងតម្កល់នៃមន្ទីរកិច្ចការច្បាប់រក្សាទុក នៅពេលដែលម្ចាស់បំណុលមិនព្រមទទួល ឬ នៅពេលដែលមិនដឹងថា អ្នកណាជាម្ចាស់បំណុល, ឬ ការទូទាត់ដែលរំលត់នូវសិទ្ធិលើបំណុលក្នុងចំនួនស្មើគ្នារវាងសិទ្ធិលើបំណុលរបស់ខ្លួន និង សិទ្ធិលើបំណុលរបស់ភាគីម្ខាងទៀតដែលមានចំពោះខ្លួន, ឬ តាមវិធីផ្សេងទៀត។ នៅក្នុងចំណោមវិធីរំលត់ទាំងនេះ សូមចងចាំថា ការទូទាត់មានមុខងារធានាកាតព្វកិច្ច (មានន័យថា នៅពេលដែលភាគីម្ខាងទៀតមិនព្រមសងទេ យើងអាចប្រមូលបំណុលដោយទូទាត់ជាមួយសិទ្ធិលើបំណុលរបស់យើង) និង ការទូទាត់នេះជាមធ្យោបាយប្រមូលបំណុលងាយស្រួលជាងគេបំផុត នៅក្នុងទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម។
(2) ការសង
① សំណើផ្តល់ការសង
បើសិនជាបានសងជាក់ស្តែងដោយគោរពតាមគោលបំណងដើមនៃកាតព្វកិច្ច នោះកាតព្វកិច្ចនឹងរលត់។ ប៉ុន្តែ ឧបមាថា ភាគីម្ខាងទៀតមិនព្រមទទួលដោយគ្មានហេតុផល ឬ មិនអាចសងបានដោយសារភាគីម្ខាងទៀតមិននៅផ្ទះ ក្នុងករណីនេះ កូនបំណុលអាចរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវក្នុងការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច ដោយធ្វើសំណើផ្តល់ការសងបាន។ សំណើរផ្តល់ការសងរួមមាន «ការស្នើជាក់ស្តែង» ពោលគឺ កូនបំណុលយកវត្ថុទៅដល់កន្លែងត្រូវអនុវត្ត (មាត្រា493 វាក្យខណ្ឌទី1) និង «ការស្នើផ្ទាល់មាត់» ពោលគឺ ក្នុងករណីដែលម្ចាស់បំណុលបានបដិសេធក្នុងការទទួលជាមុន ជាអាទិ៍ កូនបំណុលត្រូវបញ្ចប់ការៀបចំសង ហើយដាស់តៀនឱ្យម្ចាស់បំណុលមកទទួលការសង (មាត្រា493 វាក្យខណ្ឌទី2)។ ចំពោះការអនុវត្តដែលម្ចាស់បំណុលត្រូវធ្វើសកម្មភាពណាមួយសម្រាប់ការអនុវត្ត (ករណីដែលម្ចាស់បំណុលបានសន្យាថានឹងមកយកដោយផ្ទាល់ ឬ ម្ចាស់បំណុលបានសន្យាថានឹងប្រាប់អំពីទីតាំងដើម្បីអនុវត្ត ជាអាទិ៍) ក៏អាចស្នើផ្ទាល់មាត់បានដែរ (មាត្រាដដែល វាក្យខណ្ឌទី3)។
② ការសងដោយតតិយជន
ការសងអាចធ្វើតាមរយៈតតិយជនក្រៅពីកូនបំណុលក៏បានដែរ (មាត្រា474)។ ការសងដោយតតិយជននេះ អាចជាការសងជំនួសដោយចេញពីទឹកចិត្តសប្បុរសក៏មាន ឬ ការសងជំនួសដើម្បីមិនឱ្យខាតបង់ប្រយោជន៍របស់ខ្លួនឯងក៏មាន (ឧបមាថា កូនបំណុល B មិនអាចសងបំណុលចំពោះម្ចាស់បំណុល A ហើយធ្វើឱ្យ អ្នកធានាដោយវត្ថុ C ព្រួយបារម្ភអំពីការដាក់លក់ដោយបង្ខំនូវវត្ថុហ៊ីប៉ូតែកដែលខ្លួនបានដាក់សម្រាប់ធានាបំណុល។ ហេតុនេះ C បានសងទៅ A ជំនួសឱ្យ B ដោយសារតែខ្លួនមិនចង់របូតវត្ថុដែលដាក់ហ៊ីប៉ូតែកនោះពីក្នុងដៃ)។ ប៉ុន្តែ កាតព្វកិច្ចមួយចំនួនមិនអនុញ្ញាតឱ្យសងដោយអ្នកដទៃនោះទេ ដោយសារតែសារធាតុនៃកាតព្វកិច្ចនោះ ដូចជា កាតព្វកិច្ចប្រគុំភ្លេងរបស់តន្ត្រីករ ជាអាទិ៍ (មាត្រាដដែល កថាខណ្ឌទី4)។ ហើយការសងដោយទឹកចិត្តសប្បុរសរបស់តតិយជនដែលគ្មានទំនាក់ទំនងផលប្រយោជន៍ មិនអាចធ្វើឡើងដោយផ្ទុយនឹងឆន្ទៈរបស់កូនបំណុលឡើយ (លើកលែងតែ ករណីម្ចាស់បំណុលមិនបានដឹងអំពីភាពផ្ទុយនឹងឆន្ទៈរបស់កូនបំណុល។ មាត្រា474 កថាខណ្ឌទី2)។
③ ការកាត់បំណុលដោយការសង
ក្នុងករណីដែលកូនបំណុលមានកាតព្វកិច្ចច្រើនដែលមានប្រភេទដូចគ្នា (ឧទាហរណ៍ថា មានកាតព្វកិច្ចជាប្រាក់មួយចំនួន 200លានរៀល និងកាតព្វកិច្ចជាប្រាក់មួយទៀតចំនួន 240លានរៀល) ចំពោះម្ចាស់បំណុលតែម្នាក់ ហើយបើសិនជាការសងមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់សម្រាប់រំលត់កាតព្វកិច្ចទាំងអស់នៅឡើយទេ (ឧទាហរណ៍ថា សងបានតែចំនួន 160លានរៀល) អ្នកសងអាចសម្រេចយកកាតព្វកិច្ចណាដែលត្រូវយកមកកាត់មុនបាន (មាត្រា488 កថាខណ្ឌទី1)។ ប្រសិនបើអ្នកសងមិនបានសម្រេចយកកាតព្វកិច្ចណាទេ អ្នកដែលទទួលការសងអាចសម្រេចបាន (មាត្រាដដែល កថាខណ្ឌទី2) ប៉ុន្តែ បើសិនជាអ្នកទាំងពីរខាងលើនេះមិនបានសម្រេចទេ ការកាត់កាតព្វកិច្ចត្រូវធ្វើឡើងតាមលំដាប់ដែលមានកំណត់នៅក្នុងមាត្រា488 កថាខណ្ឌទី4 (ហៅថា ការកាត់កាតព្វកិច្ចតាមច្បាប់កំណត់)។
④ ឧបាទេសកម្មដោយការសង
បើសិនជាតតិយជនបានសងជំនួសកូនបំណុល តតិយជននោះអាចទាមទារសំណងចំពោះកូនបំណុលបាន លើកលែងតែករណីដែលមានឆន្ទៈប្រទានកម្ម។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំយល់ថាអំណាចបង្ខំឱ្យសងជាក់ស្តែងនឹងទន់ខ្សោយណាស់បើសិនជាតតិយជននោះអាចអនុវត្តសិទ្ធិទាមទារសំណង ដោយគ្រាន់តែនិយាយថា «សងខ្ញុំមក»។ ហេតុនេះហើយ ប្រព័ន្ធដែលមានមុខងារធានានូវការសម្រេចសិទ្ធិទាមទារសំណងនៅក្នុងរឿងក្តីបែបនេះ គឺជា ឧបាទេសកម្មដោយការសង (ចាប់ពីមាត្រា499)។ ឧបាទេសកម្មមានន័យថាជំនួសឋានៈ ហើយវាខុសពីការតំណាង។ កន្លែងនេះមានន័យថា តតិយជនដែលបានសងទទួលឋានៈពីម្ចាស់បំណុល ហើយអាចអនុវត្តនូវសិទ្ធិរបស់ម្ចាស់បំណុលដែលបានរលត់នៅក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយកូនបំណុលបាន។ ហេតុដូច្នេះហើយ ឧបមាថា កូនបំណុល B បានបង្កើតហ៊ីប៉ូតែក ឬ មានអ្នកធានាចំពោះម្ចាស់បំណុល A ក្នុងករណីនេះ តតិយជន C ដែលបានសងដោយជំនួស អាចធ្វើឧបាទេសកម្មជំនួស A ក្នុងទំហំនៃសិទ្ធិទាមទារសំណង ហើយអាចអនុវត្តហ៊ីប៉ូតែក ឬ ទាមទារឱ្យអ្នកធានាសង ដើម្បីសម្រេចការទាមទារសំណងបាន។ ឧបាទេសកម្មដោយការសងរួមមាន ឧបាទេសកម្មដោយស្ម័គ្រចិត្ត និង ឧបាទេសកម្មដោយច្បាប់កំណត់។ ដូចនៅក្នុងឧទាហរណ៍អំពីអ្នកធានាដោយវត្ថុដែលបានលើកឡើងខាងលើនេះ ប្រសិនបើអ្នកដែលមានទំនាក់ទំនងផលប្រយោជន៍បានសង (បើមិនសងនោះទេ ខ្លួននឹងអាចបាត់បង់ផលប្រយោជន៍) ក្នុងករណីនេះ អ្នកធានាដោយវត្ថុនោះអាចធ្វើឧបាទេសកម្មដោយការសងដោយស្វ័យប្រវត្តិបាន (មានន័យថា គ្មាននីតិវិធីណាមួយដែលត្រូវបំពេញទេ) ក្នុងនាមជាឧបាទេសកម្មដោយច្បាប់កំណត់។ ប៉ុន្តែ ក្នុងករណីតតិយជនដែលគ្មានទំនាក់ទំនងផលប្រយោជន៍បានសងវិញ វានឹងក្លាយជាឧបាទេសកម្មដោយស្ម័គ្រចិត្ត ហើយឧបាទេសកម្មដោយស្ម័គ្រចិត្តនេះអាចតតាំងចំពោះកូនបំណុល និង អ្នកដទៃបាន លុះត្រាតែតតិយជននោះបានបំពេញលក្ខខណ្ឌតតាំង ដូចគ្នានឹងលក្ខខណ្ឌតតាំងនៃអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុលផងដែរ (មាត្រា500)។
⑤ ការសងទៅជនដែលគ្មានសិទ្ធិ
ជាទូទៅ បើសិនជាការសងមិនបានធ្វើចំពោះម្ចាស់បំណុលពិតប្រាកដ ឬ បុគ្គលដែលទទួលបានសិទ្ធិអំណាចក្នុងការទទួលការសងពីម្ចាស់បំណុល (អ្នកតំណាង ជាអាទិ៍) ទេ អានុភាពមិនកើតមានឡើងឡើយ។ ប៉ុន្តែ វាមានករណីលើកលែងចំពោះបញ្ញត្តិស្តីពី ការសងទៅជនដែលមានរូបខាងក្រៅដូចជាបុគ្គលដែលមានសិទ្ធិទទួល (មាត្រា478)។ នៅមុនវិសោធនកម្មឆ្នាំ2017 គេបានហៅថា ការសងចំពោះឧបអ្នកកាន់កាប់សិទ្ធិលើបំណុល។ មានន័យថា បុគ្គលនោះមិនមែនជាម្ចាស់បំណុលទេ ប៉ុន្តែមើលទៅហាក់បីដូចជាម្ចាស់បំណុល។ បើសិនជាកូនបំណុលបានសងទៅបុគ្គលនោះដោយសុចរិត និង គ្មានកំហុស (លក្ខខណ្ឌគ្មានកំហុសនេះ ត្រូវបានបន្ថែមនៅក្នុងវិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2004 ដោយយកតាមយុត្តិសាស្ត្រ និងទ្រឹស្តីទូទៅ) ពោលគឺ បានសងដោយជឿជាក់លើរូបភាពខាងក្រៅថាបុគ្គលនោះ គឺជាម្ចាស់បំណុល ក្នុងករណីនេះ ការសងនោះនឹងមានសុពលភាព។ ដើមឡើយ យើងគិតថា បញ្ញត្តិនេះជាករណីលើកលែងក្នុងករណីដែលអ្នកណាក៏ងាយច្រឡំ ប៉ុន្តែ នៅប្រទេសជប៉ុនត្រូវបានធនាគារប្រើប្រាស់យ៉ាងច្រើនចំពោះការទាមទារឱ្យសងវិញ ចំពោះបុគ្គលដែលមិនមែនជាម្ចាស់គណនីពិតប្រាកដ (បញ្ញត្តិនេះបានទទួលបន្តពីក្រមរដ្ឋប្បវេណីបារាំង ប៉ុន្តែ នៅប្រទេសបារាំងប្រើប្រាស់តែក្នុងករណីដែលមានការសងដោយភាន់ច្រឡំ ដោយសារតែមិនអាចជៀសបាន។ ហើយការប្រើប្រាស់យ៉ាងច្រើននេះ គឺជាលក្ខណៈពិសេសដែលមានតែនៅប្រទេសជប៉ុននោះទេ)។
(3) ការសងដោយវត្ថុជំនួស
ឧបមាថា A បានឱ្យប្រាក់ B ខ្ចីចំនួន 400លានរៀល ហើយជំនួសឱ្យការសងប្រាក់កម្ចីនេះ B ទទួលការឯកភាពពី A ហើយបានផ្ទេរផ្ទះដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួនឱ្យទៅ A។ នៅក្នុងករណីដូចខាងលើនេះ ការដែលកូនបំណុលបានព្រមព្រៀងជាមួយម្ចាស់បំណុល ដើម្បីរំលត់សិទ្ធិលើបំណុលដើម តាមរយៈការអនុវត្តនូវការផ្តល់តាវកាលិកខុសពីខ្លឹមសារនៃតាវកាលិកដើម ហៅថា ការសងដោយវត្ថុជំនួស (មាត្រា482។ ឱ្យតែភាគីបានព្រមព្រៀងគ្នា ការសងដោយវត្ថុជំនួសដែលផ្តល់តាវកាលិកនូវត្បូងដែលមានតម្លៃ 320លានរៀល ជំនួសឱ្យដីដែលមានតម្លៃ 400លានរៀល ក៏មានសុពលភាពដែរ)។ ការសងដោយវត្ថុជំនួស គឺជាកិច្ចសន្យាដែលចាំបាច់ត្រូវមានការព្រមព្រៀងរបស់ម្ចាស់បំណុល និង អ្នកសង ហើយនៅក្នុងវិសោធនកម្មច្បាប់បានកំណត់កិច្ចសន្យានេះ ជាកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀង ប៉ុន្តែ សិទ្ធិលើបំណុលនឹងរលត់នៅពេលដែលបានផ្តល់តាវកាលិកជាក់ស្តែង។ ការសងដោយវត្ថុជំនួសក៏អាចធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងធានាដែរ ក្នុងនាមជា ការសន្យាជាមុននៅកិច្ចសន្យាសងជំនួស (ឬ កិច្ចសន្យាសងដោយវត្ថុជំនួសដោយភ្ជាប់លក្ខខណ្ឌ) ដែលមានខ្លឹមសារថា «ខ្ញុំនឹងព្រមប្រគល់ផ្ទះនេះ បើសិនជាមិនអាចសងប្រាក់កម្ចីបាន» ជាដើម។
(4) ការតម្កល់
បើសិនជាកូនបំណុលបានព្យាយាមសង ប៉ុន្តែ ម្ចាស់បំណុលមិនព្រមទទួលដោយសារ មិនសុខចិត្តនឹងចំនួនទឹកប្រាក់ ឬ ម្ចាស់បំណុលបានបាត់ខ្លួនជាអាទិ៍ ក្នុងករណីនេះ កូនបំណុលអាចរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវនៃការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច ដោយការស្នើផ្តល់ការសងដែលបានរៀបខាងលើនេះ។ ប៉ុន្តែ បើគ្រាន់តែស្នើផ្តល់ការសងទេ កាតព្វកិច្ចនៅតែមានដដែល។ ហើយវិធីធ្វើឱ្យកាតព្វកិច្ចនោះរលត់ គឺការតម្កល់។ ជាក់ស្តែង កូនបំណុលអាចធ្វើឱ្យសិទ្ធិលើបំណុលរលត់ ដោយការដាក់តម្កល់កម្មវត្ថុដែលត្រូវសង នៅការិយាល័យតម្កល់នៃមន្ទីរកិច្ចការច្បាប់ទូទាំងប្រទេសបាន។ ប៉ុន្តែ ការតម្កល់នេះមិនអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើនោះទេ បើសិនជាដើមឡើយអាចសងបាន ពោលគឺ បើគ្មានមូលហេតុនៃការតម្កល់ទេ គឺមិនអាចធ្វើបានទេ។ មូលហេតុនៃការតម្កល់អាចជា ករណីដែលម្ចាស់បំណុលបដិសេធមិនទទួល ឬ មិនអាចទទួលបាន, ឬករណីដែលមិនអាចស្គាល់ម្ចាស់បំណុលដោយគ្មានកំហុស ពោលគឺករណីដែលនៅក្រោយពេលម្ចាស់បំណុលបានស្លាប់ កូនបំណុលមិនអាចដឹងថាបុគ្គលណាគឺជាសន្តតិជន, ឬករណីដែលសិទ្ធិលើបំណុលតែមួយត្រូវបានធ្វើអនុប្បទានជាច្រើនដងពេក ហើយមិនអាចដឹងថាអ្នកណាជាម្ចាស់បំណុលពិតប្រាកដជាដើម (មាត្រា494)។
(5) ការទូទាត់
ឧបមាថា A មានសិទ្ធិលើបំណុលនៃប្រាក់កម្ចីចំនួន 160លានរៀល ចំពោះ B ហើយ B បានលក់ទំនិញឱ្យ A ហើយមានសិទ្ធិលើបំណុលជាថ្លៃលក់ចំនួន 80លានរៀល។ ក្នុងករណីនេះ B អាចបង្ហាញឆន្ទៈរំលត់សិទ្ធិលើបំណុល និង កាតព្វកិច្ចទៅវិញទៅមកចំពោះទឹកប្រាក់ចំនួន 80លានរៀល ហើយបដិសេធចំពោះការបង់ប្រាក់ចំនួន 80លានរៀលនេះ ចំពោះការទាមទារឱ្យសងប្រាក់ចំនួន 160លានរៀល ពី A បាន។ នេះហៅថា ការទូទាត់។ ការទូទាត់ គឺជាការរំលត់សិទ្ធិលើបំណុលក្នុងចំនួនទឹកប្រាក់ស្មើគ្នា តាមរយៈការបង្ហាញឆន្ទៈតែម្ខាង ក្នុងករណីដែលម្ចាស់បំណុល និង កូនបំណុលមានសិទ្ធិលើបំណុលប្រភេទដូចគ្នា (ឧទាហរណ៍ សិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់ និងសិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់) ទៅវិញទៅមក (មាត្រា505)។ ក្នុងករណីនេះ សិទ្ធិលើបំណុលដែលផ្តើមធ្វើការទូទាត់ ហៅថា សិទ្ធិលើបំណុលដែលផ្តើមការទូទាត់ ហើយសិទ្ធិលើបំណុលដែលទទួលរងការទូទាត់ ហៅថា សិទ្ធិលើបំណុលដែលទទួលការទូទាត់។ ការទូទាត់ដែលក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់ គឺជាសកម្មភាពឯកតោភាគីតាមរយៈការបង្ហាញឆន្ទៈតែម្ខាង ប៉ុន្តែ ភាគីទាំងសងខាងអាចព្រមព្រៀងគ្នាទាំងសងខាង ហើយបង្កើតកិច្ចសន្យាទូទាត់ដោយសេរីបាន។ នៅក្នុងករណីនៃការទូទាត់ក្នុងនាមជាសកម្មភាពឯកតោភាគី សិទ្ធិលើបំណុលទាំងសងខាងត្រូវតែមានប្រភេទដូចគ្នា ហើយសិទ្ធិលើបំណុលទាំងសងខាងនោះត្រូវតែដល់កំណត់ពេលសងដូចគ្នា (ថ្ងៃកំណត់ដែលត្រូវសង) (មាត្រា505 កថាខណ្ឌទី1 វាក្យខណ្ឌទី1)។ ស្ថានភាពដែលសិទ្ធិលើបំណុលទាំងសងខាងអាចទូទាត់បានបែបនេះ ហៅថា ស្ថានភាពសមស្របនឹងការទូទាត់។ ប៉ុន្តែ ឧបមាថា សិទ្ធិលើបំណុលរបស់ A បានដល់កំណត់សង (ថ្ងៃកំណត់ដែល B ត្រូវសងបានមកដល់) ប៉ុន្តែ សិទ្ធិលើបំណុល B មិនទាន់ដល់កំណត់សងនោះទេ (A មិនទាន់ត្រូវសងនោះទេ ដោយសារតែកំណត់ពេលសងដែលបានសន្យាមិនទាន់មកដល់) ក្នុងករណីនេះ ភាគី A អាចបោះបង់ផលប្រយោជន៍នៃកំណត់ពេល (មាត្រា136 កថាខណ្ឌទី2) ហើយទូទាត់បាន។ ហើយអានុភាពនៃការទូទាត់ ត្រូវកើតឡើងត្រឡប់ទៅថ្ងៃដែលជាស្ថានភាពសមស្របនឹងការទូទាត់ (មាត្រា506 កថាខណ្ឌទី2)។
យ៉ាងណាមិញ ភាគីអាចកំណត់ការសន្យាពិសេសហាមឃាត់មិនឱ្យទូទាត់ជាមុនបាន (មាត្រា505 កថាខណ្ឌទី2) ប៉ុន្តែ ការសន្យាពិសេសដែលហាមឃាត់នេះ អាចតតាំងចំពោះតែតតិយជនដែលបានដឹង ឬ មិនបានដឹងដោយមានកំហុសធ្ងន់ធ្ងរ (ពោលគឺ ទុច្ចរិតមានកំហុសធ្ងន់ធ្ងរ) ប៉ុណ្ណោះ (មាត្រាដដែល កថាខណ្ឌទី2 វាក្យខណ្ឌទី2)។ កូនបំណុលនៃសិទ្ធិទាមទារសំណងការខូចខាតដោយអំពើអនីត្យានុកូលទុច្ចរិត និង ម្ចាស់បំណុលនៃសិទ្ធិលើបំណុលទាមទារសំណងការខូចខាតទាក់ទងនឹងអាយុជីវិត និង រូបរាងកាយរបស់បុគ្គល មិនអាចតតាំងអំពីការទូទាត់នោះទេ បើទោះបីជាមានសិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់ចំពោះម្ចាស់បំណុល (ជនរងគ្រោះ) ក៏ដោយ (មាត្រា509។ ការកំណត់នេះ ធ្វើឡើងដើម្បីធានាឱ្យជនរងគ្រោះទទួលបានការសំណងជាប្រាក់ជាក់ស្តែង)។
III. ក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងកិច្ចការច្បាប់នៃសហគ្រាស
បញ្ហាដែលស្មុគស្មាញជាងគេនៅក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្តែង គឺបញ្ហានៃការប្រមូលសិទ្ធិលើបំណុល និង ការអនុវត្តប្រាតិភោគដែលពាក់ព័ន្ធជាចម្បងនៅក្នុងនីតិសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ និង នីតិប្រាតិភោគប្រត្យក្ស។ នៅក្នុងស្ថានភាពនេះហើយដែលក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានបង្ហាញអំពី ការតទល់គ្នានៃផលប្រយោជន៍របស់ភាគី។ ទោះបីជាអ្នកទាំងអស់គ្នាមិនប្រឡងយកវិជ្ជាជីវៈ ដើម្បីក្លាយជាអ្នកច្បាប់ ហើយបម្រើការងារនៅតាមធនាគារ ក្រុមហ៊ុនពាណិជ្ជកម្ម និង រោងចក្រនានាក៏ដោយ ក៏ចំណេះដឹងដែលបានរៀបរាប់ខាងលើនេះ មានសារៈសំខាន់ដែរ។ ខ្ញុំសូមលើកអំពីឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងជូន។ ឧបមាថា ក្រុមហ៊ុនពាណិជ្ជកម្មដៃគូដែលអ្នកបានឱ្យកម្ចីទុន ឬ មានសិទ្ធិលើបំណុលនៃថ្លៃលក់ទំនិញជាអាទិ៍ បានធ្លាក់ក្នុងសភាពលំបាក។ បុគ្គលគ្រប់គ្នាដែលកាន់កិច្ចការច្បាប់របស់សហគ្រាសត្រូវតែប្រើប្រាស់ចំណេះដឹងនៃនីតិសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ និង នីតិប្រាតិភោគប្រាត្យក្ស ដើម្បីរក្សាការពារ និង ប្រមូលសិទ្ធិលើបំណុលរបស់ខ្លួន។ ដំបូង បើសិនជាមានភ្ជាប់ហ៊ីប៉ូតែកជាដើម (⇒ជំពូកទី7 II.1(1)) ទៅលើសិទ្ធិលើបំណុលចំពោះក្រុមហ៊ុនដែលជិតរលំនោះ ក្នុងករណីនេះ ត្រូវអនុវត្តសិទ្ធិហ៊ីប៉ូតែកនោះ ដើម្បីប្រមូលបំណុលមុន។ បើសិនជាមានអ្នកធានាដោយបុគ្គល មានករណីខ្លះអ្នកធានានោះក៏អាចដួលរលំជាមួយក្រុមហ៊ុននៃកូនបំណុលផងដែរ ហេតុនេះ យើងត្រូវចាត់ចែងការងារនេះជាបន្ទាន់មុនពេលស្ថានភាពទ្រព្យធនកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺន។ ចំពោះសិទ្ធិលើបំណុលដែលគ្មានប្រាតិភោគវិញ យើងត្រូវគិតថា តើក្រុមហ៊ុនខាងយើងមានជាប់កាតព្វកិច្ចអ្វីចំពោះក្រុមហ៊ុននោះដែរទេ ពោលគឺ ស្វែងរកសិទ្ធិលើបំណុលផ្ទុយ បើសិនជាមាន យើងត្រូវបង្ហាញឆន្ទៈទូទាត់ចំពោះកាតព្វកិច្ចនោះជាមុនសិន។ បន្ទាប់មក បើសិនជាក្រុមហ៊ុនជិតរលត់នោះមានសិទ្ធិលើបំណុលចំពោះតតិយជន យើងអាចទាមទារសិទ្ធិលើបំណុលនោះជំនួសឱ្យប្រាក់ថ្លៃលក់ទំនិញ ពោលគឺ មធ្យាបាយដែលទាមទារឱ្យធ្វើអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល ក្នុងនាមជាការសងដោយវត្ថុជំនួស ប៉ុន្តែ មានករណីខ្លះ ការធ្វើបែបនេះត្រូវបានលុបចោល ដោយម្ចាស់បំណុលផ្សេងទៀតដែលបានអនុវត្តសិទ្ធិទាមទារឱ្យលុបចោលអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតផលប្រយោជន៍។ ម្ចាស់បំណុលដែលបានអនុវត្តសិទ្ធិលុបចោលអំពើដែលនាំឱ្យខូចខាតផលប្រយោជន៍ តែងទទួលបាននូវផលប្រយោជន៍សម្រាប់ខ្លួន ហេតុនេះ យើងត្រូវពិនិត្យមើលសកម្មភាពរបស់ម្ចាស់បំណុលផ្សេងផងដែរ ហើយមិនត្រូវឱ្យកន្លងផុតឱកាសប្រើប្រាស់សិទ្ធិលុបចោលទេ។ បើពិនិត្យមើលទៅ វាហាក់បីដូចជាវិធាននៅក្នុងសៀវភៅធម្មតា ប៉ុន្តែ ពេលខ្លះ វាអាចជាអាវុធដែលប្រើប្រាស់ក្នុងសង្គ្រាមវិវាទពាណិជ្ជកម្ម (⇒ពាក្យគន្លឹះ: កិច្ចការច្បាប់នៃសហគ្រាស)។
ពាក្យគន្លឹះ: កិច្ចការច្បាប់សហគ្រាស
កិច្ចការច្បាប់សហគ្រាសមានដំណើរវិវត្តន៍ពី កិច្ចការច្បាប់ដោះស្រាយវិវាទ ទៅជាកិច្ចការច្បាប់បង្ការវិវាទ និង កិច្ចការច្បាប់ជាយុទ្ធសាស្ត្រ។ កិច្ចការច្បាប់ជាយុទ្ធសាស្ត្រ សំដៅទៅលើការរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធចាត់ចែងផ្លូវច្បាប់ ដោយមានទិសដៅលើកកំពស់ប្រសិទ្ធិភាពកិច្ចការពាណិជ្ជកម្ម និងពិចារណាអំពីហានិភ័យ និង ផលចំណេញនៃសហគ្រាស។ ហើយនៅក្នុងសហគ្រាសទំនើបនពេលបច្ចុប្បន្ន ផ្នែកកិច្ចការច្បាប់កាន់តែមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងឡើង។
យ៉ាងណាមិញ ខ្ញុំសូមផ្តាំផ្ញើដល់អ្នកដែលចង់ចាប់ជំនាញកិច្ចការសហគ្រាស។ សូមសិក្សាទាំងក្រមរដ្ឋប្បវេណី ច្បាប់ក្រុមហ៊ុន និង ច្បាប់ក្ស័យធនផងដែរ។ ហើយសហគ្រាសដែលមានទំហំធំ តែងមានទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មច្រើនឆ្លងប្រទេស ហេតុនេះ សូមសិក្សាភាសាអង់គ្លេសក្នុងកម្រិតដែលអាចអានលិខិតកិច្ចសន្យាជាភាសាអង់គ្លេសបាន។ លើសពីនេះ អ្នកត្រូវយល់ដល់អំពីមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃគណនេយ្យផងដែរ (តើគួរតែរកដើមទុនដែលចូលនៅក្នុងផ្នែកណានៃតារាងតុល្យការជាដើម) ចំពោះកិច្ចការច្បាប់នៅក្នុងសហគ្រាសហិរញ្ញវត្ថុ។ ដោយឡែក «ច្បាប់គ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុ» មិនមែនជាវិស័យច្បាប់ដែលឯករាជ្យនោះទេ ប៉ុន្តែ វាគឺជាពិភពច្បាប់ដ៏ធំដែលយកក្រមរដ្ឋប្បវេណីជាមូលដ្ឋាន ហើយមានបូករួមនូវបញ្ញត្តិច្បាប់ជាច្រើនដូចជា ច្បាប់ក្រុមហ៊ុន ច្បាប់ក្ស័យធន (ច្បាប់ក្ស័យធន ឬច្បាប់សម្បទារដ្ឋប្បវេណី) ច្បាប់អនុវត្តរដ្ឋប្បវេណី ច្បាប់រក្សាការពាររដ្ឋប្បវេណី ច្បាប់ប្រតិបត្តិការឧបករណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ និង ច្បាប់ពន្ធ ជាអាទិ៍។