ជំពូកទី 4
នីតិសិទ្ធិលើបំណុល (1) ― នីតិកិច្ចសន្យា
I. ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃនីតិសិទ្ធិលើបំណុល
1. សិទ្ធិលើបំណុលដែលជាសិទ្ធិមានចំពោះបុគ្គល
2. សិទ្ធិលើបំណុលក្នុងនាមទ្រព្យធនសកម្ម
3. រចនាសម្ព័ន្ធនៃនីតិសិទ្ធិលើបំណុល និង លំដាប់សិក្សា
II. ការសិក្សាចំណុចសំខាន់ៗនៃកិច្ចសន្យាទូទៅ
1. ការបង្កើតកិច្ចសន្យា
2. ប្រភេទនៃកិច្ចសន្យា
3. អានុភាពនៃកិច្ចសន្យា
4. ការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច និង ការរំលាយកិច្ចសន្យា
5. ខសន្យាតាមទម្រង់ជាក់លាក់
III. ការសិក្សាចំណុចសំខាន់ៗនៃកិច្ចសន្យាពិសេស
1. កិច្ចសន្យាលក់ទិញ
2. កិច្ចសន្យាប្រទានកម្ម
3. កិច្ចសន្យាជួល
4. កិច្ចសន្យាខ្ចីប្រើ
5. កិច្ចសន្យាខ្ចីបរិភោគ
6. កិច្ចសន្យាម៉ៅការ
7. កិច្ចសន្យាអាណត្តិ
8. កិច្ចសន្យាបញ្ញើ
9. កិច្ចសន្យាក្រុមហ៊ុន
10. កិច្ចសន្យាដែលមានច្បាប់កំណត់ផ្សេងទៀត
11. កិច្ចការពារអ្នកប្រើប្រាស់ និង Cooling-Off
I. ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃនីតិសិទ្ធិលើបំណុល
1. សិទ្ធិលើបំណុលដែលជាសិទ្ធិមានចំពោះបុគ្គល
ដូចបានរៀបរាប់ខាងលើនេះ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានបញ្ញត្តិអំពីសិទ្ធិដែលយើងមានជា 2 គឺ សិទ្ធិមានចំពោះវត្ថុ និង សិទ្ធិមានចំពោះបុគ្គល។ សិទ្ធិមានចំពោះបុគ្គលស្ថិតនៅក្នុងគន្ថីទី3 នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី ហើយគេហៅថា នីតិសិទ្ធិលើបំណុល។
សិទ្ធិលើបំណុលត្រូវបាននាំចូលពីអ៊ឺរ៉ុប (ដំបូងបំផុត គឺប្រទេសបារាំង) ចូលទៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីទំនើបរបស់ជប៉ុនក្នុងសម័យម៉ីជិ គេបានហៅថា «សិទ្ធិមានចំពោះបុគ្គល» ហើយវាគឺជាសិទ្ធិដែលបុគ្គលជាក់លាក់អាចទាមទារឱ្យបុគ្គលជាក់លាក់ផ្សេងទៀតធ្វើសកម្មភាពណាមួយជាដើម។ ពាក្យថា «សកម្មភាពណាមួយជាដើម» នេះ ជាទូទៅ សំដៅទៅលើសកម្មភាពដូចជា បង់ប្រាក់ ឬ ប្រគល់ទំនិញជាអាទិ៍ ប៉ុន្តែ ក្នុងករណីមួយចំនួន វាសំដៅទៅលើការមិនធ្វើសកម្មភាពណាមួយដូចជា «មិនបើកហាងលក់ដូចគ្នា» ឬ «មិនបញ្ចេញសម្លេងរំខាននៅពេលយប់» ជាដើម។ មានករណីខ្លះ យើងអាចប្រើពាក្យថា «តាវកាលិក» ដើម្បីសរុបន័យរួមរបស់ការធ្វើសកម្មភាព ឬ មិនធ្វើសកម្មភាពទាំងនេះ។ តាវកាលិកដែលក្លាយជាកម្មវត្ថុនៃសិទ្ធិលើបំណុល តែងតែជារបស់ដែលមានតម្លៃសេដ្ឋកិច្ច ប៉ុន្តែ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់ថា របស់ដែលមិនអាចប៉ាន់ស្មានតម្លៃជាប្រាក់កាសក៏ដោយ ក៏អាចក្លាយជាកម្មវត្ថុនៃសិទ្ធិលើបំណុលផងដែរ (មាត្រា399។ ប៉ុន្តែ តាវកាលិកដែលមានខ្លឹមសារជាសីលធម៌ផ្លូវចិត្តសុទ្ធសាធ មិនអាចក្លាយជាសិទ្ធិលើបំណុលនោះទេ។ ឧទាហរណ៍ សកម្មភាពដែលមានខ្លឹមសារឱ្យ «រៀបចំសែនព្រេនជូនដូនតាជារៀងរាល់ឆ្នាំ» អាចក្លាយជាសិទ្ធិលើបំណុលបាន ប៉ុន្តែ ខ្លឹមសារដែលឱ្យ «បួងសួងក្នុងចិត្តជារៀងរាល់ព្រឹក» មិនអាចវាយតម្លៃថាជា សិទ្ធិលើបំណុលនោះទេ)។ យើងនឹងសិក្សាអំពីលក្ខណៈ និង ប្រភពនៃសិទ្ធិលើបំណុលបែបនេះ នៅក្នុងនីតិសិទ្ធិលើបំណុលនេះ។
2. សិទ្ធិលើបំណុលក្នុងនាមទ្រព្យធនសកម្ម
ខ្ញុំយល់ថាអ្នកសិក្សាអំពីសេដ្ឋកិច្ច និង គណនេយ្យនឹងអាចយល់អំពីខ្លឹមសារទាំងអស់នេះបានច្រើនថា នៅក្នុងចំណោមទ្រព្យធនសកម្ម (ទ្រព្យសម្បត្តិ) របស់រូបវន្តបុគ្គលក៏ដោយ ក្រុមហ៊ុនក៏ដោយ គឺមានវត្ថុ ពោលគឺអចលនវត្ថុ ឬ ចលនវត្ថុ ហើយក្រៅពីនេះទៀត គឺមានសិទ្ធិលើបំណុលដែលមានទម្រង់ជាប្រាក់ឱ្យគេខ្ចី ឬ ប្រាក់សន្សំក្នុងគណនី។ ឧទាហរណ៍ នៅក្នុងក្រុមហ៊ុនផ្តល់សេវាជួល និង ក្រុមហ៊ុនផ្តល់ប្រាក់ឥណទានដែលជាក្រុមហ៊ុនថ្មីក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ប្រហែលជាមានកម្មសិទ្ធិតិចតួចលើអចលនវត្ថុជាដើម បើប្រៀបធៀបនឹងសិទ្ធិលើបំណុលនៃកម្រៃសេវាជួលជាច្រើន និង សិទ្ធិលើបំណុលជាប្រាក់ឥណទានទូទាត់ជាមុន ដែលក្រុមហ៊ុនទាំងនេះកំពុងមានក្នុងនាមជាទ្រព្យធនសកម្ម តាមប្រតិបត្តិការអាជីវកម្មរបស់ខ្លួន។
នៅក្នុងរង្វង់ក្រមរដ្ឋប្បវេណីក៏ដោយ ដើមឡើយគេផ្តោតសំខាន់លើការកាន់កាប់វត្ថុ ពោលគឺការមានសិទ្ធិប្រត្យក្សដូចជា កម្មសិទ្ធិលើវត្ថុជាដើម ប៉ុន្តែ នាពេលថ្មីៗ និងនៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ការផ្តោតសំខាន់នេះត្រូវធ្លាក់ចុះ ហើយសិទ្ធិលើបំណុលបានទទួលឋានៈដែលមានអាទិភាពខ្ពស់ជាង។ វាមានទំនាក់ទំនងនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការទទួលស្គាល់តម្លៃទ្រព្យសម្បត្តិនៃសិទ្ធិលើបំណុល។ នៅដើមសម័យកាលនៃច្បាប់រ៉ូម៉ាំងបានចាត់ទុក សិទ្ធិលើបំណុលនេះគឺជា «ចំណងច្បាប់» ដែលភ្ជាប់បុគ្គលជាក់លាក់មួយទៅនឹងបុគ្គលជាក់លាក់មួយទៀត ហើយមិនអាចធ្វើអនុប្បទានតាមចិត្តឯងទៅឱ្យតតិយជននោះទេ។ ចាប់ពីពាក់កណ្តាលសម័យកាលនៃច្បាប់រ៉ូម៉ាំងមក គេបានចាប់ផ្តើមទទួលស្គាល់ភាពដែលអាចធ្វើអនុប្បទានបាននៃសិទ្ធិលើបំណុលនេះ ហើយនៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីទំនើបនៅក្នុងប្រទេសណាក៏ដោយ គឺបានទទួលស្គាល់សេរីភាពនៃអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុល។ ជាលទ្ធផល សិទ្ធិលើបំណុលបានក្លាយជាទ្រព្យសម្បត្តិមួយដែលមានតម្លៃ និងសព្វថ្ងៃនេះវាជាទ្រព្យសម្បត្តិមួយដែលងាយស្រួលក្នុងការដោះដូរជាងអចលនវត្ថុជាអាទិ៍ ហើយសិទ្ធិលើបំណុលនេះកាន់តែមានសារៈសំខាន់នៅក្នុងសង្គមជំនួញ។ បើយើងនិយាយពីជ្រុងម្ខាងទៀត នៅសម័យសក្តិភូមិ ទំនាក់ទំនងរវាងអ្នកគ្រប់គ្រង និង អ្នកត្រូវបានគេគ្រប់គ្រង គឺអាស្រ័យទៅលើការមានកម្មសិទ្ធិនៅលើដី ប៉ុន្តែ នៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ (វាមិនមែនជា ស្ថានភាពពិតដែលយើងចង់ឃើញនោះទេ) វាបានផ្លាស់ប្តូរមកជាទំនាក់ទំនងរវាងអ្នកគ្រប់គ្រង និង អ្នកត្រូវបានគេគ្រប់គ្រងបែបសេដ្ឋកិច្ច ដែលអាស្រ័យទៅលើទំនាក់ទំនងសិទ្ធិលើបំណុល។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ យើងអាចនិយាយថា នីតិសិទ្ធិលើបំណុលនេះគឺជាផ្នែកមួយដែលមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់នៅក្នុងការសិក្សាក្រមរដ្ឋប្បវេណី។
3. រចនាសម្ព័ន្ធនៃនីតិសិទ្ធិលើបំណុល និង លំដាប់សិក្សា
ដូចបានរៀបរាប់ដោយសង្ខេបនៅក្នុងជំពូកទី1 រួចហើយថា ជំពូកទី1 បទប្បញ្ញត្តិទូទៅ គន្ថីទី3 សិទ្ធិលើបំណុលនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី បញ្ញត្តអំពី សារធាតុនៃសិទ្ធិលើបំណុល និង ដំណើរការចាប់ពីការកកើតរហូតដល់រលត់ ហើយនៅក្នុងការសិក្សាច្បាប់ គេហៅផ្នែកនេះថា «សិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ»។ ចាប់ពីជំពូកទី2 ដល់ជំពូកទី5 បញ្ញត្តអំពីមូលហេតុនៃការកកើតសិទ្ធិលើបំណុលទាំង 4 គឺ កិច្ចសន្យា ការគ្រប់គ្រងដោយឈឺឆ្អាល សេចក្តីចម្រើនឥតហេតុ និងអំពើអនីត្យានុកូល ហើយនៅក្នុងការសិក្សាច្បាប់ គេហៅផ្នែកនេះថា «សិទ្ធិលើបំណុលពិសេស»។ បើប្រៀបធៀបអំពីសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ និង ពិសេស យើងអាចមើលឃើញថា សិទ្ធិលើបំណុលពិសេសមានចំណុចងាយស្រួលយល់ជាច្រើន ដែលនិយាយជាក់ស្តែងអំពីបញ្ហានៃការកកើតសិទ្ធិលើបំណុលចាប់ពីកិច្ចសន្យារហូតមក។ ហេតុនេះ នៅទីនេះ ខ្ញុំនឹងពន្យល់បញ្រ្ចាសជាមួយក្រមរដ្ឋប្បវេណី ដោយចាប់ផ្តើមពីខ្លឹមសារនៃសិទ្ធិលើបំណុលពិសេសជាមុន ហើយបន្តចូលទៅសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅជាក្រោយ។ ដូចនេះ យើងនឹងចាប់ផ្តើមពីផ្នែកនៃនីតិកិច្ចសន្យាមុន ប៉ុន្តែ យើងក៏បញ្ចូលចំណុចស្តីពីសំណងការខូចខាត ជាអាទិ៍ ដែលស្ថិតក្នុងវិសាលភាពនៃសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ ចូលទៅក្នុងនីតិកិច្ចសន្យាផងដែរ។
II. ការសិក្សាចំណុចសំខាន់ៗនៃកិច្ចសន្យាទូទៅ
1. ការបង្កើតកិច្ចសន្យា
(1) និយមន័យនៃកិច្ចសន្យា
ដូចបានរៀបរាប់នៅមុននេះបន្តិច ក្រមរដ្ឋប្បវេណីទំនើបបានទទួលស្គាល់ «គោលការណ៍សេរីភាពនៃកិច្ចសន្យា» ហើយដរាបណាវាមិនផ្ទុយនឹងទំនៀមទម្លាប់ល្អ និង សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈរបស់យើងគ្រប់គ្នាទេ កិច្ចសន្យាអាចបង្កើតនូវសិទ្ធិលើបំណុលរាប់ពាន់ម៉ឺនទម្រង់បាន។ យើងក៏បានសិក្សារួចហើយថា ដោយសារតែសិទ្ធិលើបំណុលមានអានុភាពមិនដាច់ខាតទៅលើតែភាគីប៉ុណ្ណោះ ហេតុនេះ បុគ្គលគ្រប់រូបអាចបង្កើតដោយសេរី។
ដូចនេះ យើងនឹងសិក្សាលម្អិតបន្តិចចាប់ពីការបង្កើតកិច្ចសន្យា។ បើសិនជាយើងប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍ដែលមានក្នុងជំពូកទី2 បញ្ញត្តិទូទៅ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីមកផ្តល់និយមន័យ យើងអាចនិយាយបានថា កិច្ចសន្យាសំដៅទៅលើ «សកម្មភាពរបស់បុគ្គល 2នាក់ ឬ ច្រើននាក់មានបង្ហាញឆន្ទៈនៃសំណើ និង ការបង្ហាញឆន្ទៈនៃស្វីការត្រូវគ្នា ហើយបង្កើតនូវទំនាក់ទំនងសិទ្ធិករណីយកិច្ចតាមច្បាប់ជាក់លាក់មួយ»។ ឧទាហរណ៍នៃកិច្ចសន្យាលក់ទិញ នៅពេលដែល A បាននិយាយទៅកាន់ B ចង់លក់ទំនិញនេះក្នុងតម្លៃ 2 លានរៀល ហើយ B បាននិយាយថាទិញក្នុងតម្លៃ 2 លានរៀលនេះ ទៅកាន់ A គឺកិច្ចសន្យាកើតមានឡើង។ ពាក្យថា បុគ្គល 2នាក់ ឬ ច្រើននាក់ សំដៅទៅលើ ជាទូទៅគឺមានបុគ្គលតែ 2 នាក់ប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែ ម្ចាស់បំណុលច្រើននាក់ ឬ កូនបំណុលច្រើននាក់អាចចូលរួមក្នុងកិច្ចសន្យាតែមួយបាន។
(2) កិច្ចសន្យាអំពីសិទ្ធិលើបំណុល
យើងគ្រប់គ្នាតែងគិតថា «កិច្ចសន្យា» គឺជាកិច្ចសន្យាអំពីសិទ្ធិលើបំណុលដែលបង្កើតឱ្យមានទំនាក់ទំនងសិទ្ធិលើបំណុល និង កាតព្វកិច្ចណាមួយ។ ឧទាហរណ៍ ជាទូទៅបំផុតគឺកិច្ចសន្យាលក់ទិញ។ នៅក្នុងការលក់ទិញ សិទ្ធិលើបំណុលនៃថ្លៃលក់ទិញ និង សិទ្ធិលើបំណុលនៃការប្រគល់វត្ថុកើតមានឡើង (លើសពីនេះទៀត នៅក្នុងការលក់ទិញ ការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិលើវត្ថុក៏ត្រូវភ្ជាប់មកជាមួយដែរ។ វាមានន័យថា ធាតុផ្សំដែលជាការផ្ទេរសិទ្ធិប្រត្យក្សក៏មានផងដែរ ហើយសូមយើងគិតថា នៅក្នុងកិច្ចសន្យាបង្កើតសិទ្ធិលើបំណុល និង កាតព្វកិច្ច ក៏មានរួមជាមួយនូវធាតុផ្សំនៃការផ្ទេរសិទ្ធិប្រត្យក្សផងដែរ)។ ដូច្នេះ បើសិនជាយើងពិចារណាថា តើមានកិច្ចសន្យាអំពីសិទ្ធិប្រត្យក្សដែរឬទេ? យើងអាចមើលឃើញដូចក្នុងករណីកិច្ចសន្យាបង្កើតសិទ្ធិលើដីដែលយើងបានសិក្សាកន្លងមក ហើយកិច្ចសន្យាដែលមានខ្លឹមសារបង្កើតតែសិទ្ធិប្រត្យក្សមួយមុខបែបនេះ ហៅថា កិច្ចសន្យាអំពីសិទ្ធិប្រត្យក្ស។ ការព្រមព្រៀងដែលបង្កើតនូវទំនាក់ទំនងគតិយុត្តតាមច្បាប់គ្រួសារដូចជា អាពាហ៍ពិពាហ៍ ហៅថា កិច្ចសន្យាអំពីឋានៈ (តទៅនេះ ពាក្យថា
«កិច្ចសន្យា» ក្នុងអត្ថបទនេះ សំដៅទៅលើ កិច្ចសន្យាអំពីសិទ្ធិលើបំណុល)។
(3) អត្ថន័យនៃបញ្ញត្តិអំពីកិច្ចសន្យា
ដោយឡែក យោងតាមគោលការណ៍សេរីភាពនៃកិច្ចសន្យា កិច្ចសន្យាអាចមានខ្លឹមសារជាច្រើនខុសៗគ្នា ប៉ុន្តែ នៅក្នុងចំណោមនោះ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានបញ្ញត្តនូវប្រភេទនៃកិច្ចសន្យាចំនួន 13ប្រភេទ។ ទោះជាបែបនេះក៏ដោយ ខ្ញុំសូមនិយាយម្តងទៀតថា នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីក៏ដោយ ក៏នីតិសិទ្ធិលើបំណុលនេះបញ្ញត្តឡើងដោយយក «គោលការណ៍ស្វ័យភាពនៃបុគ្គលឯកជន» និង «គោលការណ៍ស្វ័យភាពខាងឆន្ទៈ» ធ្វើជាមូលដ្ឋាន ដែលមានន័យថា យើងគ្រប់គ្នាអាចបង្កើតដោយសេរីនូវវិធានសម្រាប់ទំនាក់ទំនងរវាងខ្លួនឯង តាមរយៈការសន្យាដោយផ្អែកលើឆន្ទៈដោយសេរីរបស់បុគ្គលម្នាក់ និង បុគ្គលម្នាក់ផ្សេងទៀត។ ហេតុនេះ បញ្ញត្តិទាំងអស់នេះក៏ដោយ ក៏គេប្រើប្រាស់ជាការបំពេញបន្ថែម ក្នុងករណីដែលភាគីមិនបានកំណត់វិធានល្អិតល្អន់ជាមុនប៉ុណ្ណោះ ហើយវាគឺជា បញ្ញត្តិស្ម័គ្រចិត្ត។
2. ប្រភេទនៃកិច្ចសន្យា
(1) កិច្ចសន្យាដែលមានច្បាប់កំណត់ និង កិច្ចសន្យាដែលគ្មានច្បាប់កំណត់
ក្រមរដ្ឋប្បវេណី បានជ្រើសរើសយកកិច្ចសន្យាចំនួន 13ប្រភេទ ដែលត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាញឹកញាប់នៅក្នុងសង្គម ហេតុនេះ គេហៅថា កិច្ចសន្យាដែលមានច្បាប់កំណត់។ ហើយក្រៅពីកិច្ចសន្យាទាំងនេះ គឺជាកិច្ចសន្យាដែលគ្មានច្បាប់កំណត់។ ម្យ៉ាងទៀតកិច្ចសន្យាទាំង 13ប្រភេទនេះ ត្រូវបានដាក់ឈ្មោះតាមច្បាប់ ហើយក្នុងអត្ថន័យនេះ គេអាចហៅថា កិច្ចសន្យាមានឈ្មោះ (មិនមែនក្នុងន័យល្បីឈ្មោះឡើយ) ហើយកិច្ចសន្យាដែលគ្មានច្បាប់កំណត់ក្រៅពីនេះហៅថា កិច្ចសន្យាគ្មានឈ្មោះ ប៉ុន្តែ គ្មានឈ្មោះមិនមានន័យថាមិនមានសារៈសំខាន់នោះទេ។ នៅក្នុងពិភពលោកនេះ កិច្ចសន្យា Lease និង កិច្ចសន្យា Credit ជាដើម គឺមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់ទោះបីជាមិនស្ថិតនៅក្នុងចំណោមប្រភេទទាំង 13 នៃកិច្ចសន្យាក៏ដោយ។ ក្នុងចំណោមកិច្ចសន្យាទាំង 13 ប្រភេទនេះ មានកិច្ចសន្យាមួយចំនួនមិនសូវបានយកមកប្រើប្រាស់នោះទេក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។
នៅក្នុងករណីដែលការបង្ហាញឆន្ទៈរបស់ភាគីមានភាពមិនច្បាស់លាស់នោះទេ បញ្ហានឹងកើតមានឡើងថា វាជាកិច្ចសន្យាអ្វី (ការបកស្រាយកិច្ចសន្យា)។ នៅក្នុងម៉ោងសិក្សាក្រមរដ្ឋប្បវេណី មានការបង្រៀនអំពីកិច្ចសន្យាលក់ទិញ ឬ កិច្ចសន្យាជួលជាដើម ប៉ុន្តែ នៅក្នុងសង្គមជាក់ស្តែង មានរឿងក្តីជាច្រើនដែលមានបញ្ហាអំពីការបកស្រាយកិច្ចសន្យានោះផ្ទាល់ ឬ បកស្រាយឆន្ទៈរបស់ភាគី។ យើងត្រូវយល់ដឹងអំពីបញ្ហានេះ ហើយវិភាគលក្ខណៈពិសេសនៃកិច្ចសន្យានីមួយៗ ដោយផ្តោតសំខាន់លើកិច្ចសន្យាដែលមានច្បាប់កំណត់។
(2) កិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀង កិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការប្រគល់វត្ថុ និង កិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមទម្រង់
ដំបូង យើងអាចបែងចែកជាប្រភេទកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀង និង កិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការប្រគល់វត្ថុ។ កិច្ចសន្យាជាច្រើនក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន គឺជាកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀង។ តាមការព្រមព្រៀងនេះសំដៅទៅលើ ការកើតឡើងនូវអានុភាពបង្កើតដោយមានការបង្ហាញឆន្ទៈត្រូវគ្នាប៉ុណ្ណោះ។ ឧទាហរណ៍ កិច្ចសន្យាលក់ទិញ គឺជាប្រភេទនៃកិច្ចសន្យានេះហើយ (ដោយឡែក នៅតាមប្រទេសមួយចំនួនមានការកំណត់ថា កិច្ចសន្យាលក់ទិញរបស់ដែលមានតម្លៃថ្លៃត្រូវបង្កើតដោយមានលិខិតកិច្ចសន្យាជាចាំបាច់ដែលជាលក្ខខណ្ឌទម្រង់ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីនៃប្រទេសជប៉ុន មិនតម្រូវឱ្យធ្វើលិខិតកិច្ចសន្យានោះទេ។ ដូចនេះ ទោះបីជាកិច្ចសន្យាលក់ទិញអចលនវត្ថុដែលមានតម្លៃខ្លាំងក៏ដោយ ក៏ត្រូវបង្កើតឡើងដោយការត្រូវគ្នានៃការបង្ហាញឆន្ទៈប៉ុណ្ណោះ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ជាទូទៅ ភាគីតែងធ្វើជាលិខិតកិច្ចសន្យា ដើម្បីបន្សល់ទុកនូវភស្តុតាងសម្រាប់ខ្លួនឯង។ ហើយក៏មានករណីដែលការទិញអចលនវត្ថុដែលមានការចូលរួមពីភ្នាក់ងារ ជាដើម គឺត្រូវអនុវត្តដោយយោងតាមច្បាប់ស្តីពីភ្នាក់ងារអចលនវត្ថុ ហើយផ្អែកតាមច្បាប់ពិសេសនីមួយៗនេះ ភ្នាក់ងារអចលនវត្ថុមានករណីយកិច្ចត្រូវធ្វើលិខិតកិច្ចសន្យា)។
ជាករណីលើកលែងប្រភេទនៃកិច្ចសន្យាផ្សេងទៀត គឺកិច្ចសន្យាដែលកើតឡើងតាមការប្រគល់វត្ថុ ដែលមិនមែនជាកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀងនោះទេ។ នេះមានន័យថា បើគ្រាន់តែការបង្ហាញឆន្ទៈត្រូវគ្នានៅមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់នោះទេ ហើយអានុភាពនៃការបង្កើតនឹងមានចាប់ពីពេលដែលវត្ថុជាកម្មវត្ថុត្រូវបានប្រគល់។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងវិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 នេះ មានកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការប្រគល់វត្ថុមួយចំនួនបានប្តូរមកជាកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀងវិញ។ ឧទាហរណ៍ នៅក្នុងករណីកិច្ចសន្យាឱ្យខ្ចី និង ឱ្យប្រើប្រាស់វត្ថុធម្មតា ដែលជាកិច្ចសន្យាខ្ចីប្រើ (មាត្រា593) ការព្រមព្រៀងខ្ចី និង ឱ្យខ្ចីមិននាំឱ្យបង្កើតកិច្ចសន្យានោះទេ ហើយចាប់ពីពេលដែលវត្ថុជាកម្មវត្ថុបានប្រគល់ជាក់ស្តែង ទើបកិច្ចសន្យាត្រូវបានបង្កើតឡើង។ ប៉ុន្តែ គេបានប្តូរមកជាកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀងវិញ ដោយប្រកាន់ជំហរចម្បងលើការបានព្រមព្រៀងគ្នា។
លើសពីនេះ ដូចបានរៀបរាប់ខាងលើនេះ នៅក្នុងករណីដែលច្បាប់បានកំណត់ឱ្យកិច្ចសន្យាកើតឡើង ដោយត្រូវមានទម្រង់ជាក់លាក់ណាមួយ (ឧទាហរណ៍ ការធ្វើជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ) ហៅថាកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមទម្រង់ (នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណី មានកិច្ចសន្យាធានា។ មាត្រា446 កថាខណ្ឌទី2)។
(3) កិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញ និង កិច្ចសន្យាឯកតោភាគី
បន្ទាប់មក យើងអាចបែងចែកជាប្រភេទកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញ និង កិច្ចសន្យាឯកតោភាគី។ ដូចជាកិច្ចសន្យាលក់ទិញជាដើម ជាកិច្ចសន្យាដែលបង្កើតសិទ្ធិនិងកាតព្វកិច្ចដល់ភាគីទាំងសងខាង (មានន័យថា អ្នកលក់មានកាតព្វកិច្ចប្រគល់វត្ថុជាកម្មវត្ថុ ហើយអ្នកទិញមានកាតព្វកិច្ចបង់ថ្លៃលក់ទិញ)។ ក្នុងន័យនេះ យើងហៅថាកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញ។ នៅក្នុងកិច្ចសន្យាជួលផ្ទះក៏ដោយ (សូមមើលនៅខាងក្រោម) ក៏ជាកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញផងដែរ ដោយអ្នកជួលមានកាតព្វកិច្ចបង់ថ្លៃឈ្នួល និង ប្រគល់ផ្ទះវិញនៅពេលបញ្ចប់កិច្ចសន្យា ហើយអ្នកឱ្យជួលមានកាតព្វកិច្ចបន្តជួលនូវវត្ថុដែលជាកម្មវត្ថុ ក្នុងស្ថានភាពអាចប្រើប្រាស់បាន។
ផ្ទុយមកវិញ កិច្ចសន្យាប្រទានកម្ម (សូមមើលនៅខាងក្រោម) កើតឡើងតាមការព្រមព្រៀងគ្នាថា «ព្រមឱ្យ－ព្រមទទួល» ប៉ុន្តែ ភាគីដែលព្រមទទួលមិនមានកាតព្វកិច្ចអ្វីនោះទេ ហើយភាគីទាយកតែម្ខាងប៉ុណ្ណោះដែលមានកាតព្វកិច្ចប្រគល់។ កិច្ចសន្យាខ្ចីប្រើដែលបានលើកឡើងមុននេះក៏ដូចគ្នាផងដែរថា ក្រោយពេលកិច្ចសន្យាបានបង្កើតឡើងតាមការប្រគល់វត្ថុរួចហើយ ភាគីអ្នកខ្ចីតែម្ខាងប៉ុណ្ណោះដែលមានកាតព្វកិច្ចសងវិញ។ ក្នុងន័យដែលកាតព្វកិច្ចមានទៅលើភាគីតែម្ខាងនេះហើយ ទើបគេហៅថា កិច្ចសន្យាឯកតោភាគី។ ការបែងចែកប្រភេទបែបនេះមានសារៈសំខាន់ណាស់ ដោយសារបញ្ញត្តិមួយចំនួនស្តីពីអានុភាពនៃកិច្ចសន្យា និង ការរំលាយ ត្រូវយកមកប្រើប្រាស់ចំពោះតែកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញប៉ុណ្ណោះ។
(4) កិច្ចសន្យាដែលយកតម្លៃថ្នូរ (មូលា) និង កិច្ចសន្យាដែលមិនយកតម្លៃថ្នូរ (មុធា)
ការបែងចែកប្រភេទមួយទៀតគឺ កិច្ចសន្យាដែលយកតម្លៃថ្នូរ និង កិច្ចសន្យាដែលមិនយកតម្លៃថ្នូរ។ វាគឺជាការបែងចែកថា តើកិច្ចសន្យានេះមានការផ្តល់តម្លៃតបទៅវិញទៅមកដូចជាការប្រគល់ទំនិញ និង ថ្លៃលក់ទិញនៅក្នុងកិច្ចសន្យាលក់ទិញដែរឬទេ (ការផ្តល់តម្លៃតបនេះមិនចាំបាច់រហូតទាល់តែសមស្របតាមតម្លៃសេដ្ឋកិច្ចជាសច្ចានុម័តនោះទេ ហើយឱ្យតែភាគីទាំងសងខាងយល់ថាជាតម្លៃសមស្របគឺគ្រប់គ្រាន់ហើយ)? ឬក៏ជាកិច្ចសន្យាដែលភាគីតែម្ខាងផ្តល់ទ្រព្យសម្បត្តិដោយគ្មានការផ្តល់តម្លៃតបវិញដូចក្នុងកិច្ចសន្យាប្រទានកម្ម។
ការបែងចែកនេះ ក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរ។ នេះមានន័យថា កម្រិតនៃការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានាដែលនឹងលើកយកមករៀបរាប់នៅពេលក្រោយ ប្រែប្រួលអាស្រ័យទៅលើថា តើជាកិច្ចសន្យាដែលយកតម្លៃថ្នូរ ឬ កិច្ចសន្យាដែលមិនយកតម្លៃថ្នូរ (នៅក្នុងកិច្ចសន្យាយកតម្លៃថ្នូរ ដូចជាកិច្ចសន្យាលក់ទិញ គឺមានការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានាខ្លាំង ហើយអ្នកលក់ត្រូវមានទំនួលខុសត្រូវ ក្នុងករណីដែលវត្ថុដែលបានប្រគល់ពីការលក់ទិញមិនស្របនឹងតម្លៃនៃថ្លៃលក់ទិញ។ ផ្ទុយមកវិញ កិច្ចសន្យាដែលមិនយកតម្លៃថ្នូរ ដូចជាកិច្ចសន្យាប្រទានកម្ម ត្រូវបានបញ្ញត្តឡើងដោយកំណត់ឱ្យមានការទទួលខុសត្រូវស្រាល ក្នុងន័យថា វត្ថុដែលទទួលបានមកដោយទទេ បើទោះបីជាមានស្នាមបន្តិចបន្តួចក៏ដោយ ក៏ទ្រាំទទួលយកទៅ)។
3. អានុភាពនៃកិច្ចសន្យា
(1) សុពលភាពនៃកិច្ចសន្យា
តាមពិតទៅ នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីជប៉ុនមិនមានបញ្ញត្តិមូលដ្ឋានស្តីពីអានុភាព ឬ សុពលភាពនៃកិច្ចសន្យានោះទេ។ ដើម្បីឱ្យកិច្ចសន្យាមានអានុភាព កិច្ចសន្យាត្រូវមានខ្លឹមសារដែលស្របច្បាប់ (ភាពស្របច្បាប់), អាចអនុវត្តបាន (ភាពអាចអនុវត្តបាន) និង ជាក់លាក់ (ភាពជាក់លាក់)។ ដូចជាកិច្ចសន្យាលក់ទិញអគារដែលបានឆេះបាត់ទៅហើយនៅពេលចុះកិច្ចសន្យាជាដើម។ ក្នុងករណីនេះ កម្មវត្ថុមិនមានអត្ថិភាពនោះទេ ហើយការអនុវត្តគឺគ្មានលទ្ធភាពតាំងពីដើម ហេតុនេះ កិច្ចសន្យានេះក្លាយជាមោឃភាពដោយសារអលទ្ធភាពតាំងពីដំបូង ហើយសិទ្ធិលើបំណុល និង កាតព្វកិច្ចមិនកើតមានឡើងនោះទេ។ ប៉ុន្តែ បើសិនជា អ្នកទិញបានជឿជាក់ថាខ្លួនអាចទទួលបានអគារនោះ ហើយបានទិញគ្រឿងសម្ភារៈសម្រាប់អគារនោះដែលធ្វើឱ្យការខូចខាតកើតមានឡើង ក្នុងករណីនេះ ការទទួលខុសត្រូវនៃសំណងការខូចខាតដោយសារការជឿជាក់ ក្នុងនាមជា «កំហុសនៃការចុះកិច្ចសន្យា» នឹងកើតមានឡើង។ ដោយឡែក ចំពោះកិច្ចសន្យាអនុប្បទានសិទ្ធិលើបំណុលលើថ្លៃលក់ទិញដែលកើតចេញពីការលក់ទំនិញជាដើម មិនមែនអលទ្ធភាពពីដំបូងនោះទេ ហើយអាចបង្កើតបានដោយមានអានុភាព ប្រសិនបើយើងអាចទទួលស្គាល់ភាពជាក់លាក់នៃអំឡុងពេលកំណត់នៃការចាប់ផ្តើម និង ការបញ្ចប់បាន។
(2) អានុភាពចង និង អានុភាពមិនដាច់ខាត
អានុភាពជាមូលដ្ឋាននៃកិច្ចសន្យាគឺ បង្កើតអានុភាពចងរវាងភាគី ដោយផ្អែកលើការព្រមព្រៀងរបស់ភាគី (កិច្ចសន្យាគឺត្រូវតែគោរពជាដាច់ខាត ហើយនៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាអំពីការធ្វើវិសោធនកម្មនីតិសិទ្ធិលើបំណុលថ្មីៗនេះ មានគំនិតជាច្រើនបានទទួលស្គាល់កាន់តែខ្លាំងអំពីអានុភាពចងទៅវិញទៅមក តាមរយៈការចុះកិច្ចសន្យានេះ។ វាគឺជាទំនោររបស់អន្តរជាតិផងដែរ)។ ដូចនេះ ប្រសិនបើភាគីម្ខាងទៀតមិនគោរពទេ គេអាចប្តឹងទៅតុលាការដើម្បីបង្គាប់ឱ្យអនុវត្តដោយបង្ខំ ឬ បង្គាប់ឱ្យសងសំណងការខូចខាតជំនួសឱ្យការធ្វើសកម្មភាពដែលបានចងតាំងពីដើមនោះ (ពិតប្រាកដហើយថា យើងនឹងពិចារណាផ្សេងពីនេះ ប្រសិនបើភាគីបានព្រមព្រៀងគ្នាអំពីការសន្យាពិសេសដែលមិនឱ្យអនុវត្តដោយបង្ខំនៅក្នុងកិច្ចសន្យាជាដើម)។ លើសពីនេះ កិច្ចសន្យាមិនមានអានុភាពដាច់ខាតទេ ហើយជាគោលការណ៍ អានុភាពចងនេះកើតមានចំពោះតែភាគីនៃកិច្ចសន្យាប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែ បើសិនជានៅក្នុងកិច្ចសន្យាលក់ទិញរវាង A និង B បានបន្ថែមនូវការសន្យាពិសេសដែលត្រូវបង់ប្រាក់ថ្លៃលក់ទិញដោយផ្ទាល់ទៅ C។ ក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ កិច្ចសន្យាដែលផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់តតិយជនក្រៅពីភាគីអាចធ្វើទៅបាន (នៅពេលក្រោយនឹងមានពន្យល់អំពីកិច្ចសន្យាដែលធ្វើសម្រាប់តតិយជន។ ចាប់ពីមាត្រា537) ប៉ុន្តែ ការព្រមព្រៀងដោយឱ្យតតិយជនមានករណីយកិច្ចជាដើម គឺមិនអាចធ្វើទៅបាននោះទេ។
(3) ការតវ៉ាឱ្យអនុវត្តព្រមគ្នា
លើសពីនេះ នៅក្នុងករណីនៃកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញ ត្រូវបានគេកំណត់អំពីការតវ៉ាឱ្យអនុវត្តព្រមគ្នា ក្នុងនាមជាអានុភាពនៃអត្ថិភាពរបស់កិច្ចសន្យា។ នេះមានន័យថា បើក្នុងការលក់ទិញវិញ អ្នកទិញអាចតវ៉ា (ការអះអាង និង តតាំងចំពោះការទាមទាររបស់ភាគីម្ខាងទៀត) មិនព្រមបង់ប្រាក់ថ្លៃលក់ទិញរហូតដល់ពេលអ្នកលក់ប្រគល់ទំនិញបាន។ ផ្ទុយមកវិញ អ្នកលក់ក៏អាចតវ៉ាមិនព្រមប្រគល់ទំនិញរហូតដល់ពេលអ្នកទិញបង់ថ្លៃលក់ទិញដែរ (មាត្រា533។ អាចអនុវត្តបានរហូតដល់ពេលដែលភាគីម្ខាងទៀតបានស្នើអនុវត្ត ពោលគឺ រហូតដល់ពេលដែលកាន់ប្រាក់ថ្លៃលក់ទិញមកជាមួយបាន)។ ដូចនេះ ការតវ៉ាឱ្យអនុវត្តព្រមគ្នាទៅវិញទៅមក នឹងក្លាយទៅជាការជម្រុញឱ្យអនុវត្តទៅវិញទៅមក ហើយជាលទ្ធផល វានឹងក្លាយជាការផ្តល់តាវកាលិកតប។ ពិតប្រាកដហើយ បើសិនជាភាគីបានសម្រេចជាមុនថាត្រូវបង់ប្រាក់ថ្លៃលក់ទិញជាមុនដោយហេតុផលណាមួយនោះ ក្នុងករណីនេះ ភាគីត្រូវគោរពតាមការកំណត់នោះ ហេតុនេះ ការតវ៉ាឱ្យអនុវត្តព្រមគ្នាមិនអាចប្រើប្រាស់បាននោះទេ ក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ។ ដោយឡែក ភាគីដែលអះអាងអំពីការតវ៉ាឱ្យអនុវត្តព្រមគ្នាមិនមានទំនួលខុសត្រូវចំពោះការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចនោះទេ ទោះបីជាខកខានក្នុងការអនុវត្តនៅពេលនោះក៏ដោយ (សូមមើលចំណុចទី 4 ក្នុងជំពូកនេះ ចំពោះការរំលាយកិច្ចសន្យា និង ការទាមទារសំណងការខូចខាតដោយផ្អែកលើការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច)។
(4) ការទទួលបន្ទុកហានិភ័យ
នៅក្នុងប្រព័ន្ធដែលកំណត់អំពីទំនាក់ទំនងកាតព្វកិច្ចទាំងសងខាងនៃកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញ នៅមានចំណុចមួយទៀត ដែលហៅថា ការទទួលបន្ទុកហានិភ័យ។ ឧទាហរណ៍ នៅក្នុងកិច្ចសន្យាទិញលក់ផ្ទះលំហែមួយ ដែលផ្ទះលំហែនោះត្រូវបានឆេះអស់ដោយសារតែបន្ទុះភ្នំភ្លើង នៅក្នុងចន្លោះពេលនៃការចុះកិច្ចសន្យា និងមុនពេលកាលបរិច្ឆេទនៃការប្រគល់ ហើយកម្មវត្ថុនៃកិច្ចសន្យាបានបាត់បង់ដោយគ្មានហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវរបស់កូនបំណុលនោះទេ តាំងពីពេលចុះកិច្ចសន្យារហូតដល់ពេលប្រគល់ (វាមិនមានហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវ ហេតុនេះហើយ វាមិនមែនជាការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចដូចរៀបរាប់ខាងក្រោមនោះទេ) ក្នុងករណីនេះ ចំណុចបញ្ហាគឺ តើកូនបំណុលដែលជាអ្នកលក់ និង ម្ចាស់បំណុលដែលជាអ្នកទិញ អ្នកណាត្រូវទទួលបន្ទុកនូវការខូចខាតនោះ? នេះមានន័យថា កាតព្វកិច្ចរបស់កូនបំណុលដែលជាអ្នកលក់ត្រូវក្លាយជាអលទ្ធភាពក្នុងការអនុវត្ត ហើយរលត់ ដោយសារតែគ្មានវត្ថុសម្រាប់ជំនួសបាន ហើយកូនបំណុលគ្មានហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវទេ ហេតុនេះហើយ មិនចាំបាច់សងសំណងការខូចខាតនោះទេ (ផ្ទុយមកវិញ ប្រសិនបើកូនបំណុលមានហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវ វានឹងក្លាយជាការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច។ ហេតុនេះកាតព្វកិច្ចរបស់កូនបំណុលនឹងត្រូវបន្តអត្ថិភាព ដោយប្តូរជាកាតព្វកិច្ចសងសំណងការខូចខាតវិញ សូមមើល 4(1)(2))។ ប៉ុន្តែ បញ្ហាគឺ តើអ្នកទិញដែលជាភាគីម្ខាងទៀតត្រូវបង់ប្រាក់ថ្លៃលក់ទិញតាមការកំណត់ក្នុងកិច្ចសន្យាដែរឬទេ?
https://gyazo.com/e1b7ee275455018462c83d907852f1a3
ដើមឡើយ ភាគីត្រូវកំណត់អំពីចំណុចនេះក្នុងកិច្ចសន្យា ប៉ុន្តែ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានបញ្ញត្តអំពីការទទួលបន្ទុកហានិភ័យ ដើម្បីការពារករណីភាគីមិនបានកំណត់ទុកជាមុន។ នៅក្នុងការធ្វើវិសោធនកម្មឆ្នាំ2017 បញ្ញត្តិជាច្រើនបានកែប្រែ ហើយកូនបំណុលត្រូវទទួលបន្ទុកហានិភ័យចំពោះកិច្ចសន្យាទាំងអស់ (របបកូនបំណុល)។ ប៉ុន្តែ បញ្ញត្តិចាស់ដែលកំណត់ថា «កាតព្វកិច្ចតបត្រូវរលត់» នៅក្នុងការទទួលបន្ទុកហានិភ័យនេះ ត្រូវប្តូរមក «ម្ចាស់បំណុលមានសិទ្ធិបដិសេធក្នុងការអនុវត្តតាវកាលិកតប» វិញ (តាមរចនាសម្ព័ន្ធនៃសិទ្ធិបដិសេធក្នុងការអនុវត្ត។ មាត្រា536 កថាខណ្ឌទី1។ បញ្ញត្តិនៃរបបម្ចាស់បំណុល ចំពោះកិច្ចសន្យាស្តីពីការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិលើវត្ថុជាក់លាក់នៅក្នុងកិច្ចសន្យាលក់ទិញជាដើម ត្រូវបានលុបចោល)។ ដូចនេះ បើសិននិយាយអំពីការលក់ទិញគឺ ហានិភ័យនៃការបាត់បង់វត្ថុជាកម្មវត្ថុ ត្រូវក្លាយជាបន្ទុករបស់អ្នកលក់ (កូនបំណុលនៃការប្រគល់)។ របបម្ចាស់បំណុលនេះ (កម្មវត្ថុមិនបានមកលើដៃរបស់ខ្លួនផង តែត្រូវបង់ប្រាក់ថ្លៃលក់ទិញ) រងការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំង ហេតុនេះ ខ្ញុំយល់ថាការលុបចោលចំណុចនេះ គឺត្រឹមត្រូវ។ មូលហេតុដែលនំាឱ្យបញ្ញត្តិនេះត្រូវប្តូរមកប្រើប្រាស់រចនាសម្ព័ន្ធសិទ្ធិបដិសេធក្នុងការអនុវត្តវិញ ដោយសារតែចំណុចនេះមានលក្ខណៈជាន់គ្នានឹងបញ្ញត្តិ និង លក្ខខណ្ឌនៃការរំលាយកិច្ចសន្យា (កាលពីមុន ការរំលាយគឺតម្រូវឱ្យមានហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងការធ្វើវិសោធនកម្មលើកនេះ ហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវមិនមែនជាបញ្ហានៅក្នុងការរំលាយទៀតនោះទេ), ហើយរឿងក្តីនៃការទទួលបន្ទុកហានិភ័យដែលគ្មានហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវរបស់ភាគីទាំងសងខាងនេះ ក៏អាចចាត់ចែងតាមការរំលាយកិច្ចសន្យាផងដែរ (នៅក្នុងចំណុចនេះ គឺជាទ្រឹស្តីសិក្សាខ្លាំង ហើយមិនមានជាការធ្វើវិសោធនកម្មដែលងាយស្រួលយល់សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ)។ ដូចនេះ ម្ចាស់បំណុលអាចរំលាយកិច្ចសន្យាក៏បាន ឬបដិសេធក្នុងការអនុវត្តនៅក្នុងបន្ទុកហានិភ័យក៏បាន។ ដោយឡែក បើសិនជាកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញដែលមិនបង្កើត ឬ ផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ ដូចជាភតិសន្យាជាដើមវិញ ក្នុងករណីនេះ បញ្ញត្តិនៃមាត្រា536 នៅមុនពេលវិសោធនកម្មនៅរក្សាដដែល ហើយរបបកូនបំណុលមិនបានផ្លាស់ប្តូរនោះទេ។
សូមបញ្ជាក់ថា ការទទួលបន្ទុកហានិភ័យ គឺជាបញ្ហាដែលបានកើតមានឡើងក្នុងចន្លោះពេលនៃការចុះកិច្ចសន្យារហូតដល់ពេលប្រគល់។ បើសិនជាបានប្រគល់ចប់សព្វគ្រប់ហើយ ហានិភ័យត្រូវផ្ទេរទៅអ្នកទិញវិញ បើសិនជាយើងនិយាយអំពីការលក់ទិញ (ក្រោយពេលប្រគល់ បើទោះបីជាកម្មវត្ថុត្រូវឆេះបាត់បង់ក៏ដោយ ក៏អ្នកទិញត្រូវទទួលបន្ទុក ហើយមិនអាចរួចផុតពីករណីយកិច្ចបង់ប្រាក់ថ្លៃលក់ទិញនោះទេ។ មាត្រា567)។
ពាក្យគន្លឹះ: ការទទួលបន្ទុកហានិភ័យ៖ របបម្ចាស់បំណុល និង របបកូនបំណុល
បញ្ហានៃការទទួលបន្ទុកហានិភ័យកើតមាននៅក្នុងកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញ។ នៅក្នុងកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញ ទាំងសិទ្ធិលើបំណុល ទាំងកាតព្វកិច្ចកើតឡើងចំពោះភាគីទាំងសងខាង។ ហេតុនេះ នៅពេលនិយាយអំពី ការទទួលបន្ទុកហានិភ័យដោយរបបម្ចាស់បំណុល (ម្ចាស់បំណុលត្រូវទទួលបន្ទុកហានិភ័យ) ឬ របបកូនបំណុល (កូនបំណុលត្រូវទទួលបន្ទុកហានិភ័យ) សូមកុំច្រឡំអំពីម្ចាស់បំណុល និង កូនបំណុល។ គេអាចដឹងអំពីម្ចាស់បំណុល ឬ កូនបំណុលអាស្រ័យទៅលើតម្លៃទ្រព្យសម្បត្តិដែលបានបាត់បង់។ បើនិយាយអំពីឧទាហរណ៍នៃផ្ទះលំហែវិញ វាមានន័យថា អ្នកទិញដែលមានសិទ្ធិលើបំណុលទាមទារឱ្យប្រគល់ផ្ទះលំហែ គឺជាម្ចាស់បំណុល ហើយអ្នកលក់ដែលមានករណីយកិច្ចប្រគល់ផ្ទះលំហែរនោះ គឺជាកូនបំណុល។ ដូចនេះ របបម្ចាស់បំណុល សំដៅទៅលើស្ថានភាពដែលម្ចាស់បំណុលត្រូវទទួលបន្ទុកហានិភ័យ មានន័យថា អ្នកទិញដែលជាម្ចាស់បំណុលមិនអាចទទួលបានការប្រគល់ផ្ទះលំហែនោះទេ (ករណីយកិច្ចអនុវត្តរបស់អ្នកលក់ដែលជាកូនបំណុលត្រូវរលត់) ប៉ុន្តែ កាតព្វកិច្ចបង់ប្រាក់ថ្លៃលក់ទិញមិនរលត់នោះទេ ហើយត្រូវបន្តអត្ថិភាព។ បើសិនជារបបកូនបំណុលវិញ កូនបំណុលត្រូវទទួលបន្ទុកហានិភ័យ ហើយមិនអាចទទួលបានតាវកាលិកតបនោះទេ។ ការវិសោធនកម្មច្បាប់បានប្រកាន់យកគោលជំហរនេះ ហើយបានបញ្ញត្តថា «ម្ចាស់បំណុលអាចបដិសេធក្នុងការអនុវត្តការផ្តល់តាវកាលិកតបបាន»។
(5) កិច្ចសន្យាធ្វើឡើងដើម្បីតតិយជន
ឧទាហរណ៍ថា នៅក្នុងកិច្ចសន្យាលក់ទិញរវាង A និង B បានបន្ថែមការសន្យានៃការបង់ប្រាក់ថ្លៃលក់ទិញដោយផ្ទាល់ទៅឱ្យ C ហើយវាជាកិច្ចសន្យាដែលផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់តតិយជនក្រៅពីភាគីបែបនេះ ហៅថាកិច្ចសន្យាធ្វើឡើងដើម្បីតតិយជន (ចាប់ពីមាត្រា537)។
https://gyazo.com/25e9841b6f7b2d4aba4940368e9f8746
នេះជាប្រភេទមួយនៃកិច្ចសន្យាផងដែរ ប៉ុន្តែ ខ្លឹមសារប៉ុណ្ណឹងមិនអាចយកធ្វើជាកិច្ចសន្យាឯករាជ្យបានទេ ហើយវាត្រូវភ្ជាប់ជាមួយកិច្ចសន្យាផ្សេងទៀត ក្នុងនាមជាការសន្យាពិសេស ឬ ជាការសន្យាបន្ថែម។ វាត្រូវបានបញ្ញត្តឡើងក្នុងនាមជាករណីអញ្ញត្តិកម្មនៃគោលគំនិតទូទៅរបស់អានុភាពនៃកិច្ចសន្យា (គ្មានអានុភាពទៅលើបុគ្គលក្រៅពីភាគីនោះទេ) ដោយសារតែអានុភាពនៃកិច្ចសន្យាមានទៅដល់តតិយជន។ ប៉ុន្តែ កិច្ចសន្យាប្រភេទនេះមានការកម្រិតដូចតទៅ ៖ ① ភាគីអាចធ្វើកិច្ចសន្យាដែលផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់តតិយជន C បាន ប៉ុន្តែ មិនអាចព្រមព្រៀងគ្នាផ្តល់កាតព្វកិច្ចជាអវិជ្ជមានដល់ C នោះទេ។ ② តតិយជន C ដែលជាអ្នកទទួលផលប្រយោជន៍ មិនអាចទទួលផលប្រយោជន៍ពីការព្រមព្រៀងរវាង A និង B ដោយឯកឯងនោះទេ ពោលគឺ តតិយជន C ត្រូវបង្ហាញឆន្ទៈទទួលក្នុងការទទួលផលប្រយោជន៍នោះ (ការបង្ហាញឆន្ទៈទទួលផលប្រយោជន៍)។ ③ នៅពេលមានការបង្ហាញឆន្ទៈទទួលផលប្រយោជន៍ A និង B មិនអាចដកការព្រមព្រៀងវិញទេ ប៉ុន្តែ ការដកការសន្យាវិញអាចធ្វើបានរហូតដល់ពេលមានការបង្ហាញឆន្ទៈទទួលផលប្រយោជន៍។ ដោយឡែក ក្រោយពេលបង្ហាញឆន្ទៈទទួលផលប្រយោជន៍ អ្នកទទួលផលប្រយោជន៍អាចទាមទារឱ្យផ្តល់តាវកាលិកដោយផ្ទាល់ទៅកាន់កូនបំណុលបាន ប៉ុន្តែ កូនបំណុលក៏អាចអះអាងអំពីការតវ៉ាទាំងអស់ដែលមានចំពោះម្ចាស់បំណុលទៅកាន់អ្នកទទួលផលប្រយោជន៍បាន (ឧទាហរណ៍ អ្នកលក់ A និង អ្នកទិញ B បានចុះកិច្ចសន្យាលក់ទិញជាមួយគ្នា ហើយបានធ្វើកិច្ចសន្យាដើម្បីតតិយជនដែលមានខ្លឹមសារថា «ថ្លៃលក់ទិញត្រូវបង់ដោយផ្ទាល់ទៅ C»។ ហើយ C បានទាមទារឱ្យ B បង់ប្រាក់ក្រោយពេលដែលខ្លួនបានបង្ហាញឆន្ទៈទទួលផលប្រយោជន៍ ប៉ុន្តែ B មិនទាន់បានទទួលការប្រគល់ទំនិញពី A នោះទេ។ ប្រសិនបើ B អាចអះអាងអំពីការតវ៉ាឱ្យអនុវត្តព្រមគ្នាចំពោះ A , ក្នុងករណីនេះ B ក៏អាចអះអាងអំពីការតវ៉ាឱ្យអនុវត្តព្រមគ្នានេះចំពោះ C ផងដែរ។
4. ការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច និង ការរំលាយកិច្ចសន្យា
ប្រសិនបើភាគីម្ខាងទៀតមិនគោរពកិច្ចសន្យា ហើយមិនបានអនុវត្តកាតព្វកិច្ច តើយើងគួរធ្វើយ៉ាងណា? ប្រាកដហើយថា យើងអាចពឹងពាក់តុលាការ ហើយអនុវត្តដោយបង្ខំបាន (ហៅថា ការអនុវត្តដោយបង្ខំ) ប៉ុន្តែ បើសិនជាមិនអាចធ្វើទាន់ពេល ឬ ភាគីម្ខាងទៀតបានធ្វើឱ្យបាត់បង់កម្មវត្ថុទៅហើយ ហើយការអនុវត្តក្លាយទៅជា
អលទ្ធភាព ក្នុងករណីនេះ តើយើងគួរធ្វើយ៉ាងណាដែរ? ក្នុងករណីនេះ តាមក្រមរដ្ឋប្បវេណី យើងមាន 2 វិធី។ វិធីទីមួយគឺ ការទាមទារសំណងការខូចខាតដោយផ្អែកលើការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច ហើយវិធីមួយទៀតគឺ ការរំលាយកិច្ចសន្យាដោយមូលហេតុមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច។ នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីជប៉ុនបានអនុញ្ញាតឱ្យរើសយកការរំលាយ ឬ ការទាមទារសំណងការខូចខាតក៏បាន ឬ រើសយកទាំងពីរវិធី ក៏បានដែរ (មាត្រា545 កថាខណ្ឌទី4)។ ប៉ុន្តែ បញ្ញត្តិស្តីពីសំណងការខូចខាតស្ថិតនៅក្នុងវិសាលភាពនៃនីតិសិទ្ធិលើបំណុលទូទៅ ហើយបញ្ញត្តិស្តីពីការរំលាយស្ថិតនៅក្នុងវិសាលភាពនៃនីតិសិទ្ធិលើបំណុលពិសេស ហេតុនេះ នៅទីនេះ ខ្ញុំនឹងពន្យល់ចំណុចទាំងនេះរួមគ្នាតែម្តង។
(1) ប្រភេទនៃការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច
កន្លងមកនេះ គេបានពន្យល់ថា ដើម្បីឱ្យកូនបំណុលទទួលខុសត្រូវចំពោះការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចតាមក្រមរដ្ឋប្បវេណី លុះត្រាតែ កូនបំណុលត្រូវតែមានហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវ (ហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវ) ប៉ុន្តែ វិសោធនកម្មឆ្នាំ2017 បានកែប្រែចំណុចនេះ ហើយផ្តោតសំខាន់ទៅលើអានុភាពចងនៃកិច្ចសន្យា។ នេះមានន័យថា បើសិនជាមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចតាមកិច្ចសន្យាទេ វានឹងក្លាយជាការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច ប៉ុន្តែ បើសិនជាអាចទទួលស្គាល់បានថា ផ្អែកតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា និង ទស្សនសង្គមទូទៅ កូនបំណុលគ្មានហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវនោះទេ ក្នុងករណីនេះ កូនបំណុលអាចរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវបាន (ហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវ មិនមែនជាលក្ខខណ្ឌនៃការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចនោះទេ ប៉ុន្តែ វាគឺជាលក្ខខណ្ឌដើម្បីរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវ)។ ដូចនេះ ការខកខានមិនបានអនុវត្តដោយសារតែគ្រោះថ្នាក់ធម្មជាតិដូចជា រញ្ជួយដី ឬ បន្ទុះភ្នំភ្លើង ជាអាទិ៍ មិនអាចក្លាយជាការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចក្នុងន័យខាងលើនោះទេ។ ចំពោះសកម្មភាពរបស់អ្នកជំនួយក្នុងការអនុវត្តកិច្ចសន្យាដែលមិនមែនជាសាមីភាគីនៃកិច្ចសន្យាក៏ដោយ ក៏ការកំណត់ថាជាការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច និង ការកំណត់ថាមានហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវ គឺត្រូវអនុវត្តដូចខាងលើនេះ។
ការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចអាចបែងចែកជា 3ប្រភេទគឺ ① ការអនុវត្តយឺតយ៉ាវ គឺជាការអនុវត្តហួសពេលកំណត់ដែលបានសន្យា, ② អលទ្ធភាពក្នុងការអនុវត្ត គឺជាការអនុវត្តក្លាយទៅជាមិនអាចធ្វើទៅបាន, ហើយ ③ ការអនុវត្តមិនពេញលេញ គឺជាការអនុវត្តណាមួយក្នុងពេលកំណត់ដែរ ប៉ុន្តែ អនុវត្តមិនដូចទៅនឹងខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា ឬ មិនបានពេញលេញ។
(2) សំណងការខូចខាត
ចំពោះការអនុវត្តយឺតយ៉ាវ បើសិនជាយឺតយ៉ាវក៏ដោយ តែក្រោយមកបានអនុវត្តចប់សព្វគ្រប់ ក្នុងករណីនេះ ភាគីត្រូវសងសំណងការខូចខាតដែលបានកើតឡើងក្នុងអំឡុងពេលយឺតយ៉ាវនោះ (នេះហៅថា សំណងចំពោះការយឺតយ៉ាវ)។ ចំពោះអលទ្ធភាពនៃការអនុវត្ត ភាគីត្រូវសងសំណងជាប្រាក់ជំនួសឱ្យតាវកាលិកដែលត្រូវប្រគល់ (នេះហៅថា សំណងការខូចខាតជំនួស)។ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីជប៉ុនបានបញ្ញត្តអំពីទំហំនៃសំណងការខូចខាត ក្នុងមាត្រា416 ដោយបែងចែកជា ការខូចខាតធម្មតា និង ការខូចខាតពិសេស។ ការខូចខាតដែលកើតឡើងជាធម្មតា គឺស្ថិតនៅក្នុងទំហំនៃសំណងការខូចខាតទាំងមូល ចំណែកឯការខូចខាតដែលកើតឡើងក្នុងកាលៈទេសៈពិសេសវិញ ត្រូវបែងចែកជា ករណីដែលភាគីអាចព្យាករណ៍បាន ឬ ករណីដែលភាគីមិនអាចព្យាករបាន (អាស្រ័យលើលទ្ធភាពនៃការប៉ាន់ស្មានជាមុន) ហើយផ្នែកនៃការខូចខាតដែលអាចព្យាករណ៍បាន គឺស្ថិតនៅក្នុងទំហំនៃសំណងការខូចខាត។ ការកំណត់ថាជា ការខូចខាតធម្មតា ឬ ការខូចខាតពិសេស គឺអាស្រ័យទៅលើរឿងក្តីនីមួយៗ។ បើសិនជាយើងលើកឧទាហរណ៍អំពីការទិញផ្ទះ ហើយការប្រគល់ផ្ទះនោះយឺតយ៉ាវ 1ខែ ហេតុនេះ អ្នកទិញត្រូវជួលផ្ទះស្នាក់នៅក្នុងអំឡុងពេល 1ខែនោះ។ ក្នុងករណីនេះ ជាទូទៅគេនឹងទទួលស្គាល់ថា ថ្លៃឈ្នួលផ្ទះគឺជាការខូចខាតធម្មតា។ ប៉ុន្តែ បើសិនជាការទិញផ្ទះនោះធ្វើឡើងដោយបានសន្យាថានឹងលក់បន្តទៅឱ្យបុគ្គលផ្សេងក្នុងតម្លៃខ្ពស់ ប៉ុន្តែ ការលក់បន្តមិនអាចធ្វើទៅបានដោយសារតែការប្រគល់យឺតយ៉ាវ។ ហេតុនេះ បើសិនជាអ្នកទិញទាមទារសំណងដែលជាផលប្រយោជន៍ពីការលក់បន្តនោះ វាគឺជាការខូចខាតពិសេស (បើសិនជាអ្នកទិញ គឺជាបុគ្គលទូទៅ)។ ក្នុងករណីនេះ ការខូចខាតនេះនឹងត្រូវបញ្ចូលក្នុងទំហំនៃសំណង ប្រសិនបើអ្នកលក់អាចព្យាករជាមុនបានថា អ្នកទិញនឹងលក់បន្តនេះ។
https://gyazo.com/bdc39fa059009b8d2b4f3ca9ead1424f
(3) ការរំលាយកិច្ចសន្យា
វិធីដោះស្រាយមួយទៀត គឺការរំលាយកិច្ចសន្យា។ ការរំលាយកិច្ចសន្យានេះ សំដៅទៅលើការធ្វើឱ្យកិច្ចសន្យាមិនមានតាំងពីដំបូង ដោយម្ចាស់បំណុលដែលជាភាគីរងការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច បង្ហាញឆន្ទៈតែម្ខាងទៅកាន់កូនបំណុល (មានន័យថា ការរំលាយកិច្ចសន្យាក្នុងន័យសកម្មភាពគតិយុត្តិ វាជាប្រភេទនៃសកម្មភាពឯកតោភាគីរបស់បុគ្គលតែម្នាក់)។ នៅពេលដែលបង្ហាញឆន្ទៈនេះ អានុភាពនៃការធ្វើបដិទានកើតឡើងចំពោះភាគី (បដិទានមានន័យថា ស្ថានភាពតាំងពីដំបូង)។ ដូចនេះ ករណីយកិច្ចធ្វើឱ្យត្រឡប់ទៅស្ថានភាពមុនពេលចុះកិច្ចសន្យា គឺកើតមានឡើង (មាត្រា545 កថាខណ្ឌទី1 វាក្យខណ្ឌទី1)។ ប៉ុន្តែ អានុភាពនៃបដិទានមិនអាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិរបស់តតិយជនបានឡើយ។ មានន័យថា បើសិនជាតតិយជនបានទិញទំនិញនោះបន្តពីអ្នកទិញ ហើយបានបំពេញលក្ខខណ្ឌតតាំងរួចរាល់នៅមុនពេលរំលាយកិច្ចសន្យា ក្នុងករណីនេះ ការបដិទានមិនអាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិដែលបុគ្គលនោះទទួលបានឡើយ (មាត្រា545 កថាខណ្ឌទី1 វាក្យខណ្ឌទី2)។
ដោយឡែក អានុភាពប្រតិសកម្ម ពោលគឺអានុភាពដែលធ្វើឱ្យត្រឡប់ទៅស្ថានភាពដើមដែលគ្មានកិច្ចសន្យា នឹងកើតមានឡើងចំពោះកិច្ចសន្យាណាដែលអនុវត្តតែម្តងចប់ប៉ុណ្ណោះ ដូចជា កិច្ចសន្យាលក់ទិញ ជាដើម។ ប៉ុន្តែ ចំពោះការរំលាយកិច្ចសន្យាដែលអនុវត្តជាបន្តបន្ទាប់ ដូចជាកិច្ចសន្យាជួល ជាដើមវិញ, វាមិនមានអានុភាពប្រតិសកម្មទេ ហើយអានុភាពនៃការរំលាយនឹងកើតមានឡើងនៅចំណុចពេលរំលាយឆ្ពោះទៅអនាគតប៉ុណ្ណោះ (ដោយសារតែ ការសងវិញនូវថ្លៃឈ្នួលដែលបានទទួលពីមុន និង ការសងវិញនូវផលប្រយោជន៍នៃការប្រើប្រាស់ពីមុន គឺពុំមានន័យនោះទេ)។
ជាគោលការណ៍ វិធីនៃការរំលាយកិច្ចសន្យាចំពោះករណីអនុវត្តយឺតយ៉ាវ ជំរុញឱ្យភាគីអនុវត្តម្តងទៀត ដោយកំណត់ពេលជាក់លាក់ជាមុនសិន (ហៅថា ការដាស់តឿន) ប៉ុន្តែ បើសិនជាធ្វើបែបនឹងហើយ នៅតែមិនព្រមអនុវត្តទៀត ទើបយើងអាចរំលាយកិច្ចសន្យាបាន (មាត្រា541)។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងកិច្ចសន្យាអាចមានចំណុចមួយដែលគេហៅថា សកម្មភាពដែលកំណត់ពេលជាក់លាក់ ដែលមានខ្លឹមសារថា បើមិនធ្វើសកម្មភាពនោះក្នុងចំណុចពេលនេះទេ វានឹងគ្មានន័យនោះទេ (ឧទាហរណ៍ ការកម្ម៉ង់ម្ហូបការសម្រាប់ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍)។ នៅក្នុងករណីបែបនេះ ការរំលាយកិច្ចសន្យាអាចធ្វើបានភ្លាមៗដោយមិនបាច់ដាស់តឿននោះទេ (មាត្រា542 កថាខណ្ឌទី1 ចំណុច4)។ ហើយករណីអលទ្ធភាពនៃការអនុវត្ត ក៏អាចរំលាយបានភ្លាមៗផងដែរ ដោយសារតែការដាស់តឿនឱ្យអនុវត្តចំពោះរបស់ដែលអលទ្ធភាពទៅហើយ គឺគ្មានន័យនោះទេ (មាត្រា542 កថាខណ្ឌទី1 ចំណុចទី1, ចំណុចទី3, មាត្រា542 កថាខណ្ឌទី2)។ ក្នុងករណីនេះ ទោះបីជានៅមុនពេលកាលបរិច្ឆេទនៃការអនុវត្តដែលបានសន្យាក៏ដោយ ក៏ការរំលាយអាចធ្វើបានដែរ បើសិនជាអាចកំណត់ជាក់លាក់ថាអលទ្ធភាពក្នុងការអនុវត្ត។ ចំណែកឯ ការអនុវត្តមិនពេញលេញវិញ បើសិនជា វាជារបស់ដែលអាចបំពេញនៅពេលក្រោយបាន ក្នុងករណីនេះ យើងអាចដាស់តឿនឱ្យអនុវត្តដូចការអនុវត្តយឺតយ៉ាវ ហើយបើសិនជារបស់ដែលមិនអាចបំពេញនៅពេលក្រោយទេ យើងអាចរំលាយភ្លាមៗដោយមិនចាំបាច់ដាស់តឿន។
5. ខសន្យាតាមទម្រង់ជាក់លាក់
ពីមុនមក ក្រមរដ្ឋប្បវណីមិនបានកំណត់បញ្ញត្តិស្តីពី ខសន្យានោះទេ (ជាខសន្យាពិសេសដែលភាគីតែម្ខាងនៃកិច្ចសន្យាបានត្រៀមជាមុន នៅក្នុងកិច្ចសន្យាដែលភាគច្រើនមានខ្លឹមសារវែង និង ទម្រង់តែមួយ)។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់បានបញ្ចូលចំណុចស្តីពីខសន្យាតាមទម្រង់ជាក់លាក់នេះ ដោយឈរលើទ្រឹស្តីដែលហៅថា «ខសន្យាសម្រាប់ជំនួញតាមទម្រង់ជាក់លាក់» (គោលការណ៍សមរម្យដែលមានខ្លឹមសារទាំងស្រុង ឬ មួយផ្នែកដែលមានទម្រង់តែមួយសម្រាប់ភាគីទាំងសងខាង នៅក្នុងកិច្ចការជំនួញនៃភាគីជាក់លាក់ ជាមួយនឹងភាគីមិនជាក់លាក់ជាច្រើនផ្សេងទៀត) (ចាប់ពីមាត្រា548.2)។ គេបានបញ្ញត្តអំពីរបៀបនៃការបញ្ចូលខសន្យាតាមទម្រង់ជាក់លាក់ក្នុងកិច្ចសន្យា និង ការអនុញ្ញាតឱ្យភាគីដែលតាក់តែងខសន្យាជាក់លាក់អាចកែប្រែខ្លឹមសារតិចតួចក្នុងខសន្យាតាមទម្រង់ជាក់លាក់ដោយមិនត្រូវការយល់ព្រមពីភាគីម្ខាងទៀត (អ្នកប្រើប្រាស់)។ ប៉ុន្តែ ការតាក់តែងចំណុចនេះរងការរិះគន់ជាច្រើន ហេតុនេះ ខ្ញុំយល់ថាត្រូវការចំណាយពេលវេលាបន្ថែមដើម្បីវាយតម្លៃលើបញ្ញត្តិទាំងនេះ។
III. ការសិក្សាចំណុចសំខាន់ៗនៃកិច្ចសន្យាពិសេស
1. កិច្ចសន្យាលក់ទិញ
(1) សញ្ញាណទូទៅ
បន្តទៅនេះ យើងនឹងពិនិត្យមើលអំពីចំណុចសំខាន់ៗនៅក្នុងចំណោមកិច្ចសន្យាដែលមានច្បាប់កំណត់នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណី។ សូមលើកឡើងម្តងទៀតថា ការលក់ទិញគឺជាកិច្ចសន្យាដែលយកតម្លៃថ្នូរ, កិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញ និង កិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀង។ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី មាត្រា559 បញ្ញត្តថា ជាគោលការណ៍បទប្បញ្ញត្តិស្តីពីការលក់ទិញត្រូវយកមកអនុវត្តដូចគ្នាចំពោះកិច្ចសន្យាដែលយកតម្លៃថ្នូរផ្សេងទៀត។ ដោយឡែក ក្រមរដ្ឋប្បវេណីមិនតម្រូវឱ្យធ្វើជាលិខិតកិច្ចសន្យា ដើម្បីបង្កើតកិច្ចសន្យាលក់ទិញ ឬ កិច្ចសន្យាផ្សេងទៀតនោះទេ។ ដូចនេះ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានទទួលស្គាល់ការបង្កើតកិច្ចសន្យាតាមការព្រមព្រៀង ដោយគ្មានលិខិតកិច្ចសន្យា បើទោះបីជាការលក់ទិញដែលមានតម្លៃថ្លៃប៉ុណ្ណាក៏ដោយ។ ប៉ុន្តែ បើសិនជាអ្នកទិញគឺជាអ្នកប្រើប្រាស់ ហើយតម្លៃនៃកិច្ចសន្យាមានទំហំធំធេងខ្លាំងជាដើមវិញ ក្នុងករណីនេះ ច្បាប់ពិសេសបានកំណត់ករណីយកិច្ចឱ្យធ្វើជាលិខិតកិច្ចសន្យា (ដូចជា ច្បាប់ស្តីពីប្រតិបត្តិការពាណិជ្ជកម្មជាក់លាក់ ឬ ច្បាប់ស្តីពីការជួញដូរអគារលំនៅឋាន ជាដើម។ សូមមើលចំណុច11ខាងក្រោម)។
(2) ការសន្យាលក់ទិញជាមុនដោយឯកតោភាគី
យើងអាចសន្យាជាមុនអំពីការបង្កើតកិច្ចសន្យាលក់ទិញដោយគ្រាន់តែបង្ហាញឆន្ទៈថា «នឹងទិញវត្ថុនេះ» និង «ព្រមលក់»។ ការសន្យាជាមុន ក៏ជាកិច្ចសន្យាផងដែរ ហេតុនេះ វាមានអានុភាពចង ហើយភាគីម្ខាងទៀតដែលបានទទួលសំណើអំពីកិច្ចសន្យាដើម ត្រូវតែផ្តល់ស្វីការចំពោះសំណើនេះ។ ប្រសិនបើភាគីម្ខាងទៀតបានបដិសេធក្នុងការផ្តល់ស្វីការតាមតែចិត្តឯង យើងដាក់បណ្តឹងទាមទារសាលក្រមជំនួសឱ្យការបង្ហាញឆន្ទៈផ្តល់ស្វីការបាន។ ប៉ុន្តែ បើសិនជាភាគីម្ខាងទៀតមិនព្រមសហការ ហើយបើសិនជាអាចទទួលសេចក្តីសម្រេចឈ្នះក្តីក៏ដោយ ក៏បុគ្គលភាគច្រើនមិនប្រើប្រាស់ការសន្យាជាមុនដែលស្មុគស្មាញនេះដែរ។ ហេតុនេះ ចំពោះកិច្ចសន្យាលក់ទិញដែលត្រូវបានយកមកប្រើប្រាស់ជាញឹកញាប់ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់ថា បើមានការសន្យាជាមុន កិច្ចសន្យានឹងបង្កើតអានុភាពនៅពេលដែលភាគីម្ខាងបានបង្ហាញឆន្ទៈបំពេញការទិញ ដោយមិនតម្រូវឱ្យមានការផ្តល់ស្វីការរបស់ភាគីម្ខាងទៀតនោះទេ (មាត្រា556 កថាខណ្ឌទី1)។ នៅក្នុងពាក្យបច្ចេកទេស គេហៅថា «ការបំពេញការសន្យា» ចំពោះខ្លឹមសារថា «សូមចុះកិច្ចសន្យាតាមខ្លឹមសារនៃការសន្យាជាមុន» ហើយភាគីម្ខាងដែលអាចបំពេញការសន្យានេះ (សិទ្ធិធ្វើឱ្យការសន្យាក្លាយជាកិច្ចសន្យា) ហៅថា «អ្នកមានសិទ្ធិបំពេញការសន្យាជាមុន»។
(3) ប្រាក់កក់
ប្រាក់កក់ សំដៅទៅលើប្រាក់ដែលត្រូវបានប្រគល់នៅពេលបង្កើតកិច្ចសន្យា ដូចជា នៅក្នុងកិច្ចសន្យាលក់ទិញ ជាដើម។ ឧទាហរណ៍ ករណីដែលប្រគល់ប្រាក់ជាមុនចំនួន 4លានរៀល (ឬហៅថា ប្រាក់ទ្រនាប់ដៃ) សម្រាប់ការទិញទំនិញដែលមានតម្លៃ 40លានរៀល។ ប៉ុន្តែ បញ្ហាចោទគឺ មុខងាររបស់ប្រាក់កក់នោះ។ ចំពោះមុខងាររបស់ប្រាក់កក់នេះ នីតិករបានតាក់តែងឡើងដោយពិចារណាជាមួយទំនៀមទម្លាប់របស់ប្រទេសជប៉ុនតាំងពីបុរាណមក ហើយបានកំណត់ថា វាមានមុខងាជា «ប្រាក់កក់សម្រាប់រំលាយកិច្ចសន្យា»។ នៅពេលដែលអ្នកទិញបានប្រគល់ប្រាក់កក់ទៅឱ្យអ្នកលក់ អ្នកទិញអាចរំលាយកិច្ចសន្យាលក់ទិញដោយបោះបង់ចោលប្រាក់កក់នោះបាន រីឯអ្នកលក់អាចរំលាយកិច្ចសន្យាលក់ទិញដោយសងប្រាក់ស្មើនឹង 2ដង នៃប្រាក់កក់នោះមកវិញបានដែរ នៅមុនពេលដែលភាគីម្ខាងទៀតបានចាប់ផ្តើមអនុវត្តកិច្ចសន្យា (មាត្រា557 កថាខណ្ឌទី1។ ក្នុងករណីនេះ យើងចាត់ទុកថា ការចាត់ចែងចំនួននៃប្រាក់កក់គឺជានីតិវិធីមួយសម្រាប់លុបបំបាត់ទំនាក់ទំនងកិច្ចសន្យា ហេតុនេះ ការទាមទារសំណងការខូចខាតក្រៅពីនេះមិនអាចប្រព្រឹត្តទៅបាននោះទេ)។ នេះមានន័យថា ប្រាក់កក់សម្រាប់រំលាយកិច្ចសន្យា មានមុខងារជាការរក្សាទុកសិទ្ធិរំលាយដែលបានកំណត់ក្នុងកិច្ចសន្យា ដែលភាគីអាចរំលាយកិច្ចសន្យាបានដោយលះបង់ប្រាក់កក់ ឬ សងប្រាក់កក់ 2ដង បើទោះបីជាគ្មានហេតុផលណាមួយតាមតែអំពើចិត្តក៏ដោយ (ភាគីនៃកិច្ចសន្យាអាចព្រមព្រៀងគ្នាដោយកំណត់អំពី ការកកើតសិទ្ធិរំលាយកិច្ចសន្យាបាន។ មាត្រា540 កថាខណ្ឌទី1)។ ប៉ុន្តែ មាត្រានេះជាបញ្ញត្តិដែលអនុវត្តតាមការស្ម័គ្រចិត្តនោះទេ ហេតុនេះហើយ ភាគីអាចកំណត់ប្រាក់កក់ក្នុងមុខងារផ្សេងបាន (បើសិនជាភាគីម្ខាងមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចទេ ភាគីម្ខាងទៀតអាចយកប្រាក់កក់ដាច់បាន ពោលគឺ ប្រាក់កក់ធានាសំណងក្នុងករណីបំពានកិច្ចសន្យា ជាអាទិ៍)។ ដោយឡែក យុត្តិសាស្ត្រតុលាការបានកំណត់ថា ត្រូវសន្មតថាជាប្រាក់កក់សម្រាប់រំលាយកិច្ចសន្យា ក្នុងករណីដែលមិនបានកំណត់ច្បាស់លាស់អំពីមុខងាររបស់ប្រាក់កក់នោះ (យ៉ាងណាមិញ ទោះបីជាប្រាក់កក់បែបណាក៏ដោយ ក៏វាមានមុខងារជាប្រាក់កក់បញ្ជាក់កិច្ចសន្យា ហើយវានឹងក្លាយជាភស្តុតាងនៃការបង្កើតកិច្ចសន្យា)។
(4) ការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានា
① សញ្ញាណទូទៅ
ការលក់ទិញគឺជាកិច្ចសន្យាមួយដែលដោះដូរគ្នានូវទំនិញ និង ទឹកប្រាក់ដែលមានតម្លៃស្មើគ្នា ហេតុនេះ កន្លងមក ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់អំពីបញ្ញត្តិស្តីពីការការទទួលខុសត្រូវរបស់អ្នកលក់ដោយពិនិត្យមើលពីគ្រប់ជ្រុងទាំងអស់ ដើម្បីធានានូវភាពស្មើគ្នានៃតម្លៃ ឬ ភាពស្មើគ្នារបស់ភាគី។ នេះមានន័យថា បើសិនជាកម្មវត្ថុនៃការលក់ទិញមានវិការៈ (ស្លាកស្នាម), មានចំនួនមិនគ្រប់គ្រាន់, មិនបានភ្ជាប់មកជាមួយនូវសិទ្ធិដែលត្រូវតែមាន, ឬក៏ កម្មវត្ថុនោះមានសិទ្ធិរបស់អ្នកដទៃរួមជាមួយ ជាអាទិ៍ ក្នុងករណីនេះ អ្នកលក់ត្រូវមានការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានា ដោយត្រូវទទួលរងពិន័យដូចជា ការរំលាយកិច្ចសន្យា និង ការទាមទារសំណងការខូចខាតពីភាគីម្ខាងទៀត។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 បានលុបចោលនូវបញ្ញត្តិស្តីពីការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានាដែលមានកំណត់ក្នុងច្បាប់នេះ ហើយបានអនុម័តយកនូវការទទួលខុសត្រូវចំពោះការអនុវត្តមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា ដោយសារអ្នកលក់មានករណីយកិច្ចផ្ទេរសិទ្ធិ និង ប្រគល់ឱ្យស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា ។
គោលការណ៍ជារួមគឺ ការធ្វើវិសោធនកម្មនេះបានបោះបង់ចោលទ្រឹស្តី «វិការៈ» ហើយការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានាលើវិការៈនៃវត្ថុ និង ការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានាលើវិការៈនៃសិទ្ធិដែលមានកន្លងមក ត្រូវរួមបញ្ចូលគ្នាតែមួយជា ការទទួលខុសត្រូវចំពោះការអនុវត្តមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា។ នេះមានន័យថា បើសិនជាមានករណីដែលមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យាទេ អ្នកទិញមាន ①សិទ្ធិទាមទារឱ្យអនុវត្តពេញលេញ ②សិទ្ធិទាមទារឱ្យបន្ថយតម្លៃលក់ទិញ ③សិទ្ធិទាមទារសំណងការខូចខាត និង ④សិទ្ធិរំលាយកិច្ចសន្យា។ វិការៈអំពីសិទ្ធិលើកម្មវត្ថុក៏ត្រូវអនុវត្តដូចគ្នា មានន័យថា បើសិនជាកម្មវត្ថុនោះមានសិទ្ធិមួយផ្នែកជារបស់អ្នកដទៃ ក្នុងករណីនេះ វានឹងក្លាយជាកម្មវត្ថុនៃការទទួលខុសត្រូវចំពោះការអនុវត្តមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា។ ប៉ុន្តែ បើសិនជាសិទ្ធិទាំងអស់គឺជារបស់អ្នកដទៃ (វត្ថុទាំងស្រុងជារបស់អ្នកដទៃ) ហើយអ្នកលក់មិនអាចផ្ទេរសិទ្ធិបានទាល់តែសោះ ក្នុងករណីនេះ វាមិនមានជាបញ្ហានៃការមិនអនុវត្តស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យាទៀតទេ ហើយវានឹងក្លាយជាបញ្ហានៃបញ្ញត្តិទូទៅស្តីពីការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច។
លើសពីនេះ ការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់នេះលុបបំបាត់នូវទ្រឹស្តីអំពីវិការៈ ដែលជាការ «លាក់បាំង» (បើគ្រាន់តែមើលមួយភ្លែតគឺមិនអាចចាប់អារម្មណ៍ទេ) នៅក្នុងទ្រឹស្តីនៃការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានា។ បញ្ញត្តិស្តីពីលក្ខខណ្ឌអត្តនោម័តដែលជាភាពសុចរិត ឬ ទុច្ចរិតរបស់អ្នកទិញចំពោះវិការៈ ក៏ត្រូវបានលុបបំបាត់ផងដែរ។
② ការទិញលក់វត្ថុអ្នកដទៃ
ដូចមានលើកជាឧទាហរណ៍នៅខាងលើនេះ នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីជប៉ុនបានទទួលស្គាល់ការធ្វើកិច្ចសន្យាទិញលក់ដោយយកវត្ថុដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់អ្នកដទៃសុទ្ធសាធមកធ្វើជាកម្មវត្ថុ។ នេះមានន័យថា ការដែល B យកវត្ថុរបស់ A ទៅលក់ឱ្យ C គឺជាកិច្ចសន្យាដែលមានអានុភាព (ហៅថា ការលក់ទិញវត្ថុអ្នកដទៃ)។ ក្នុងករណីនេះ B ប្រាកដជាមានករណីយកិច្ចទទួលយកកម្មសិទ្ធិពី A ដើម្បីផ្ទេរកម្មសិទ្ធិនោះទៅឱ្យ C (មាត្រា561)។ បើសិនជាមិនអាចធ្វើទៅបាននោះទេ B ត្រូវទទួលរងការរំលាយកិច្ចសន្យាដោយសារការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច និង ការទទួលខុសត្រូវក្នុងការសងសំណងការខូចខាត។
③ សិទ្ធិទាមទារឱ្យអនុវត្តពេញលេញដោយយកមូលហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវចំពោះ
ការអនុវត្តមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា
ក្នុងនាមជាមធ្យោបាយសង្គ្រោះរួមគ្នាជាទូទៅចំពោះ ការអនុវត្តមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា គេបានបញ្ចូលបញ្ញត្តិថ្មីស្តីពីសិទ្ធិទាមទារឱ្យអនុវត្តពេញលេញរបស់អ្នកទិញ (មាត្រា562)។ គេបានបញ្ញត្តច្បាស់លាស់ថា ប្រសិនបើកម្មវត្ថុដែលត្រូវបានប្រគល់នោះមិនមានប្រភេទ គុណភាព ឬ ចំនួនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យាទេ អ្នកទិញមានសិទ្ធិទាមទារឱ្យអនុវត្តពេញលេញបាន តាមរយៈការជួសជុលកម្មវត្ថុ, ការប្រគល់វត្ថុជំនួស ឬ ការប្រគល់ផ្នែកដែលខ្វះ (ការធ្វើឱ្យពេញលេញនៅពេលក្រោយ)។
ដោយឡែក បើសិនជាការអនុវត្តមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យានោះ កើតឡើងពីហេតុដែលជាការទទួលខុសត្រូវរបស់អ្នកទិញ ក្នុងករណីនេះ ការទាមទារឱ្យអនុវត្តពេញលេញមិនអាចប្រព្រឹត្តទៅបានឡើយ។
④ សិទ្ធិទាមទារឱ្យបន្ថយតម្លៃលក់ទិញដោយយកមូលហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវចំពោះ
ការអនុវត្តមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា
អ្នកទិញដែលមានសិទ្ធិទាមទារឱ្យបន្ថយតម្លៃលក់ទិញ ត្រូវដាស់តឿនភាគីម្ខាងទៀតឱ្យអនុវត្តពេញលេញដោយកំណត់អំឡុងពេលសមរម្យ។ ក្នុងករណីដែលភាគីម្ខាងទៀតមិនបានអនុវត្តឱ្យបានពេញលេញក្នុងអំឡុងពេលនោះទេ អ្នកទិញអាចទាមទារឱ្យបន្ថយថ្លៃលក់ទិញ ទៅតាមកម្រិតនៃការអនុវត្តមិនស្របតាមកិច្ចសន្យាបាន (មាត្រា563 កថាខណ្ឌទី1)។ ម្យ៉ាងទៀត ប្រសិនបើការអនុវត្តពេញលេញនោះគឺអលទ្ធភាព ឬ អ្នកលក់បានបដិសេធយ៉ាងច្បាស់អំពីការមិនអនុវត្តពេញលេញ ឬ តាមរយៈសារធាតុនៃកិច្ចសន្យា ឬ ការបង្ហាញឆន្ទៈរបស់ភាគី គោលបំណងនៃកិច្ចសន្យាមិនអាចសម្រេចបានទាល់តែសោះ (ដូចមានពន្យល់នៅក្នុងចំណុចស្តីពីការរំលាយកិច្ចសន្យាដូចជា ការកម្មង់ម្ហូបសម្រាប់រៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាដើម ពោលគឺ សកម្មភាពដែលមានកំណត់ពេលជាក់លាក់) បើសិនជាមិនអនុវត្តនៅថ្ងៃជាក់លាក់ ឬ អំឡុងពេលជាក់លាក់នោះទេ ក្នុងករណីទាំងនេះ អ្នកទិញអាចទាមទារឱ្យបន្ថយថ្លៃលក់ទិញភ្លាមៗបាន ដោយមិនចាំបាច់ដាស់តឿន (មាត្រាដដែល កថាខណ្ឌទី2)។
⑤ សិទ្ធិទាមទារឱ្យសងសំណងការខូចខាត និង សិទ្ធិរំលាយរបស់អ្នកទិញ
អ្នកទិញដែលមានសិទ្ធិទាមទារឱ្យអនុវត្តពេញលេញ និង សិទ្ធិទាមទារឱ្យបន្ថយថ្លៃលក់ទិញ អាចអនុវត្តសិទ្ធិទាមទារឱ្យសងសំណងការខូចខាតដោយផ្អែកលើបញ្ញត្តិទូទៅស្តីពីការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច (មាត្រា415) ផង និង អាចអនុវត្តសិទ្ធិរំលាយកិច្ចសន្យា (មាត្រា541 , មាត្រា542) ផង (មាត្រា564)។
⑥ ការកម្រិតអំឡុងពេលនៃការទាមទារឱ្យទទួលខុសត្រូវចំពោះ
ការអនុវត្តមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា
អ្នកទិញត្រូវជូនដំណឹងអំពី ការទាមទារឱ្យទទួលខុសត្រូវចំពោះការអនុវត្តមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា ទៅអ្នកលក់ក្នុងអំឡុងពេល 1ឆ្នាំ គិតចាប់ពីពេលដែលខ្លួនបានដឹងអំពីការអនុវត្តមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យានោះ, បើមិនបានជូនដំណឹងក្នុងអំឡុងពេលខាងលើនេះទេ អ្នកទិញនឹងបាត់បង់សិទ្ធិទាមទារឱ្យអនុវត្តពេញលេញ សិទ្ធិទាមទារឱ្យបន្ថយថ្លៃលក់ទិញ សិទ្ធិទាមទារសំណងការខូចខាត និង សិទ្ធិរំលាយកិច្ចសន្យា។ ប៉ុន្តែ បញ្ញត្តិនេះមិនត្រូវយកមកអនុវត្តឡើយ ប្រសិនបើអ្នកលក់បានដឹងអំពីការអនុវត្តមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា ឬ មានកំហុសធ្ងន់ធ្ងរក្នុងការមិនបានដឹងនៅពេលដែលប្រគល់ (មានន័យថា 1ឆ្នាំកន្លងផុតហើយក៏ដោយ ក៏នៅតែអាចទាមទារបាន)។
2. កិច្ចសន្យាប្រទានកម្ម
(1) សញ្ញាណទូទៅ
កិច្ចសន្យាប្រទានកម្ម គឺជាកិច្ចសន្យាតំណាងឱ្យកិច្ចសន្យាដែលមិនយកតម្លៃថ្នូរ និងជាកិច្ចសន្យាឯកតោភាគី។ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់កិច្ចសន្យាប្រទានកម្ម ជាកិច្ចសន្យាដែលកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀង ប៉ុន្តែមានប្រទេសជាច្រើនបានកំណត់កិច្ចសន្យានេះ ជាប្រភេទកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមរយៈការប្រគល់វត្ថុ និង ជាកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមទម្រង់ ក្នុងគោលបំណងជៀសវាងការធ្វើកិច្ចសន្យាដោយបោកប្រាស់ ដោយសារតែកិច្ចសន្យាប្រទានកម្មនេះ មានភាគីទាយកតែម្ខាងប៉ុណ្ណោះដែលរងការខូចខាត។ ដូចនេះ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីជប៉ុនបានកំណត់ថាជាកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមព្រមព្រៀង ប៉ុន្តែ ចំពោះប្រទានកម្មដោយសន្យាផ្ទាល់មាត់ ហើយមិនធ្វើជាលាយលក្ខណ៍អក្សរគឺកើតមានឡើង តែភាគីអាចរំលាយកិច្ចសន្យាបាននៅមុនពេលអនុវត្ត (មាត្រា550) (នៅមុនពេលវិសោធនកម្មក្រមរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ2017 ចំណុចនេះគឺប្រើពាក្យថា «ការដកសំណើរ»)។ ដោយឡែក ចំពោះកិច្ចសន្យាប្រទានកម្ម ជាគោលការណ៍ ទាយកមិនមានការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានាចំពោះករណីវត្ថុមានវិការៈនោះទេ ប៉ុន្តែ បើសិនជាទាយកបានដឹងអំពីវិការៈនៃវត្ថុ ហើយបានធ្វើប្រទានកម្មដោយលាក់បាំងវិការៈនេះ ក្នុងករណីនេះ ទាយកត្រូវទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានាលើការបំពានទំនុកចិត្ត។ ដូចបានរៀបរាប់រួចហើយថា នៅក្នុងច្បាប់វិសោធនកម្ម បានលុបបំបាត់ការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានានៅក្នុងការលក់ទិញ ហើយនៅក្នុងករណីយកិច្ចរបស់ទាយកក៏បានបញត្តថា
«ត្រូវសន្មតថា ទាយកបានសន្យាប្រគល់ ឬ ផ្ទេរ វត្ថុ ឬ សិទ្ធិដែលជាកម្មវត្ថុនៃប្រទានកម្ម នៅក្នុងស្ថានភាពនៃពេលដែលកំណត់កម្មវត្ថុនៃប្រទានកម្មបាន» (ច្បាប់វិសោធនកម្ម មាត្រា551 កថាខណ្ឌទី1)។
(2) ប្រទានកម្មពិសេស
① ប្រទានកម្មដែលមានភ្ជាប់បន្ទុក
យើងនៅតែអាចហៅថាជា ប្រភេទនៃកិច្ចសន្យាប្រទានកម្មដែលមិនយកតម្លៃថ្នូរ ប៉ុន្តែ វាគឺជាកិច្ចសន្យាប្រទានកម្មដែលមានភ្ជាប់បន្ទុកដល់បដិគ្គាហកមានបន្ទុកត្រូវអនុវត្តការផ្តល់តាវកាលិកណាមួយ។ ឧទាហរណ៍ ករណីដូចជា «ការប្រទានកម្មដីដែលមានតម្លៃប្រហែល 4000លានរៀល ដោយតម្រូវឱ្យទៅសម្អាតផ្នូរដូនតា និង ធ្វើបុណ្យជារៀងរាល់ឆ្នាំចាប់ពីពេលនេះទៅ» ជាអាទិ៍។ នៅក្នុងករណីនេះ ច្បាប់ចាត់ទុកថា ប្រទានកម្មនេះជាកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញ(យកតម្លៃថ្នូរ)ក្នុងទំហំនៃតម្លៃតបរបស់បន្ទុកនោះ។ ទាយកមានការទទួលខុសត្រូវនៃការធានាក្នុងកម្រិតនៃបន្ទុក ដូចគ្នានឹងអ្នកលក់ក្នុងកិច្ចសន្យាលក់ទិញ (មាត្រា551 កថាខណ្ឌទី2) ហើយបញ្ញត្តិស្តីពីកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញត្រូវយកមកអនុវត្ត (មាត្រា553)។
② ប្រទានកម្មដោយមូលហេតុមរណភាព
ប្រទានកម្មដោយមូលហេតុមរណភាពរបស់ទាយកហៅថា ប្រទានកម្មដោយមូលហេតុមរណភាព។ ឧបមាថា នៅពេលមានជីវិត ទាយកបានធ្វើកិច្ចសន្យាថា «បើខ្ញុំស្លាប់ ខ្ញុំនឹងប្រគល់ដីនេះទៅឱ្យអ្នក» ហើយបដិគ្គាហកបានឆ្លើយថា «ខ្ញុំព្រមទទួលយក»។ គេមានវិធីមួយទៀតដែលស្រដៀងគ្នានឹងការប្រទានកម្មនេះផងដែរ។ វិធីនេះគឺជា
អច្ច័យទាន ដែលទាយកបានសរសេរក្នុងមតកសាសន៍របស់ខ្លួនថា «ដីនេះនឹងប្រគល់ឱ្យអ្នកណាម្នាក់» (⇒សូមមើល ជំពូកទី9 II.4(2))។ វិធីនេះគឺជាសកម្មភាពឯកតោភាគីដែលបង្កើតឱ្យមានអានុភាពប្រទានកម្មដោយការបង្ហាញឆន្ទៈតែម្ខាង ហើយភាគីម្ខាងទៀតមិនបានដឹង។ ប្រទានកម្មដោយមូលហេតុមរណភាព និង អច្ច័យទានមានលក្ខណៈគតិយុត្តខុសគ្នាដូចបានរៀបរាប់ខាងលើនេះ ប៉ុន្តែ វាមានមុខងារស្រដៀងគ្នាខ្លាំងមែនទែន ហេតុនេះ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់អំពីការយកបញ្ញត្តិស្តីពីអច្ច័យទាន មកអនុវត្តដូចគ្នាចំពោះករណីប្រទានកម្មដោយមូលហេតុមរណភាព លើកលែងតែចំណុចដែលមានលក្ខណៈផ្ទុយគ្នា (មាត្រា554)។ ប៉ុន្តែ អច្ច័យទានត្រូវធ្វើឡើងតាមលិខិតមតកសាសន៍ ហេតុនេះ យោងតាមបញ្ញត្តិស្តីពីមតកសាសន៍ (ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងឆន្ទៈចុងក្រោយបំផុតរបស់អ្នកស្លាប់) ទាយកអាចសរសេរសារជាថ្មីប៉ុន្មានដងក៏បានដែរ (មាត្រា1022)។ ប្រទានកម្មដោយមូលហេតុមរណៈភាពគឺជាកិច្ចសន្យាដែលមានភាគីម្ខាងទៀត ហេតុនេះ ភាគីម្ខាងទៀតបានជឿជាក់លើការទទួលប្រទានកម្មរួចហើយ ប៉ុន្តែ យុត្តិសាស្ត្រ និង ទស្សនៈទូទៅបានបកស្រាយថា ទាយកអាចដកការបង្ហាញឆន្ទៈលើកិច្ចសន្យាប្រទានកម្មដោយមូលហេតុមរណភាព ដោយសេរីបាន។ ប៉ុន្តែ មានយុត្តិសាស្រ្តមួយចំនួនបានបកស្រាយថា ក្នុងករណីប្រទានកម្មដោយមូលហេតុមរណភាពដែលមានភ្ជាប់បន្ទុក (កិច្ចសន្យាប្រទានកម្មដោយមូលហេតុមរណភាពដែលមានភ្ជាប់បន្ទុក) ហើយបើសិនជាបន្ទុកនោះត្រូវបានអនុវត្តជាមុនរួចហើយ ជាគោលការណ៍ ការដកការបង្ហាញឆន្ទៈមិនអាចធ្វើបានឡើយ (នៅក្នុងកិច្ចសន្យាមួយដែលមានខ្លឹមសារថា «បើសិនជាឯងឧបត្ថម្ភប្រាក់ទ្រទ្រង់ជីវភាពជារៀងរាល់ឆ្នាំមកឱ្យខ្ញុំរហូតដល់ពេលឯងចូលនិវត្តនោះ ខ្ញុំនឹងប្រគល់ដីលើភ្នំនេះឱ្យទៅឯងនៅពេលខ្ញុំស្លាប់» ក្នុងករណីនេះ បើសិនជាបដិគ្គាហកបានអនុវត្តការផ្តល់ប្រាក់ថ្លៃជីវភាពរហូតដល់ពេលខ្លួនចូលនិវត្តមែន ទាយកមិនអាចដកការបង្ហាញឆន្ទៈប្រទានកម្មដោយមូលហេតុមរណភាពបានឡើយ)។
3. កិច្ចសន្យាជួល
(1) សញ្ញាណទូទៅ
កិច្ចសន្យាដែលខ្ចីវត្ថុរបស់គេដោយបង់ថ្លៃតប ហៅថា កិច្ចសន្យាជួល។ កិច្ចសន្យាជួលក៏ជាកិច្ចសន្យាដែលយកតម្លៃថ្នូរ កិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញ និង កិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀងផងដែរ (មាត្រា601) ប៉ុន្តែ ខុសពីកិច្ចសន្យាលក់ទិញត្រង់មិនមែនអនុវត្តតែមួយលើកចប់។ កិច្ចសន្យាជួលគឺជាកិច្ចសន្យាដែលត្រូវបន្តក្នុងអំឡុងពេលជាក់លាក់មួយ ហើយក្រៅពីសិទ្ធិទាមទារតាវកាលិក នៅក្នុងសិទ្ធិជួលនេះមានបញ្ចូលនូវលក្ខណៈពិសេសនៃសារធាតុសិទ្ធិប្រត្យក្សទោះបីជាវាជាសិទ្ធិលើបំណុលក៏ដោយ ដោយសារវាមានរួមផ្សំសារធាតុនៃសិទ្ធិប្រើប្រាស់វត្ថុ។ នៅក្នុងន័យនេះ បញ្ញត្តិការពារត្រូវបានបង្កើតឡើង ដោយអនុញ្ញាតឱ្យសិទ្ធិជួលអចលនវត្ថុអាចចុះបញ្ជីបាន ហើយការចុះបញ្ជីនេះធ្វើឱ្យអ្នកជួលអាចតតាំងអំពីសិទ្ធិជួលបាន បើទោះបីជាមានការផ្លាស់ប្តូរកម្មសិទ្ធិករក៏ដោយ (មាត្រា605)។ ជាក់ស្តែងបញ្ញត្តិនេះមិនសូវមានប្រសិទ្ធិភាពនោះទេ ដោយសារតែអ្នកឱ្យជួលមិនព្រមសហការចុះបញ្ជី (ប៉ុន្តែ ការការពារត្រូវបានធ្វើឡើងតាមបញ្ញត្តិនៃច្បាប់ពិសេសវិញ)។ សិទ្ធិជួលនេះខុសគ្នាពីសិទ្ធិលើដី (ជំពូកទី3 I 3(3)) ដែលជាសិទ្ធិប្រត្យក្ស ពោលគឺ អ្នកជួលមិនអាចធ្វើអនុប្បទាន ឬ ជួលបន្តដោយសេរីនោះទេ ហើយការធ្វើអនុប្បទាន ឬ ជួលបន្តត្រូវមានការយល់ព្រមពីអ្នកឱ្យជួល (មាត្រា612 កថាខណ្ឌទី1)។ បើសិនជាធ្វើអនុប្បទាន ឬ ជួលបន្តដោយគ្មានការយល់ព្រមទេ អ្នកឱ្យជួលអាចរំលាយកិច្ចសន្យាបាន (មាត្រាដដែល កថាខណ្ឌទី2)។ ប៉ុន្តែ ដើម្បីជៀសវាងនូវការប្រើប្រាស់បញ្ញត្តិនេះដោយបំពានពីសំណាក់អ្នកឱ្យជួល យុត្តិសាស្រ្តបានកម្រិតការរំលាយកិច្ចសន្យាជួលនេះ តែក្នុងករណីដែលការធ្វើអនុប្បទាន ឬ ការជួលបន្តនោះធ្វើឱ្យបាត់បង់ទំនុកចិត្តរវាងអ្នកឱ្យជួល និង អ្នកជួលប៉ុណ្ណោះ (គោលការណ៍បំពានជំនឿទុកចិត្ត ឬ គោលការណ៍រំលោភទំនុកចិត្ត)។ ដោយឡែក ការរំលាយកិច្ចសន្យាដែលអនុវត្តជាបន្តបន្ទាប់ដូចកិច្ចសន្យាជួលនេះ នឹងធ្វើឱ្យបាត់បង់អានុភាពនៃកិច្ចសន្យានៅចំណុចពេលនេះឆ្ពោះទៅអនាគតប៉ុណ្ណោះ ហើយវាមិនមានអានុភាពប្រតិសកម្មនោះទេ។
(2) ករណីយកិច្ចរបស់អ្នកជួល និង អ្នកឱ្យជួល
អ្នកជួលមានករណីយកិច្ចបង់ថ្លៃឈ្នួលក្នុងនាមជាតម្លៃតបនៃការប្រើប្រាស់ និងប្រើប្រាស់វត្ថុជួលដោយគោរពតាមវិធីប្រើប្រាស់ទូទៅ ហើយនិងមានករណីយកិច្ចសងវត្ថុជួលវិញនៅពេលបញ្ចប់កិច្ចសន្យា។ អ្នកឱ្យជួលមានករណីយកិច្ចបន្តជួលកម្មវត្ថុនៅក្នុងស្ថានភាពដែលអាចប្រើប្រាស់ និង អាស្រ័យផលតាមគោលបំណងនៃកិច្ចសន្យា ហេតុនេះ បើសិនជា ដំបូលផ្ទះជួលលិចទឹកជាដើម អ្នកឱ្យជួលមានករណីយកិច្ចជួសជុលដំបូលនោះ (មាត្រា606)។ ប្រសិនបើអ្នកជួលបានជួសជុលដោយចំណាយសោហ៊ុយរបស់ខ្លួន អ្នកជួលអាចទាមទារឱ្យសងវិញក្នុងនាមជាការចំណាយជាចាំបាច់ដែលទទួលបន្ទុកដោយអ្នកឱ្យជួលបាន (មាត្រា608 កថាខណ្ឌទី1។ បើសិនជាសោហ៊ុយនោះលើសពីការចំណាយជាចាំបាច់ ឧបមាថា បានកែលំអផ្ទះជួលនោះជាថ្មីដែលជាការចំណាយបង្កើនតម្លៃវិញ អ្នកជួលអាចទាមទារឱ្យសងវិញបាននៅពេលបញ្ចប់កិច្ចសន្យា ក្នុងករណីដែលកម្រិតនៃកំណើនតម្លៃនោះនៅតែមាន នាពេលបញ្ចប់កិច្ចសន្យាជួល។ មាត្រាដដែល កថាខណ្ឌទី2)។
(3) កិច្ចការពារអ្នកជួលដី និង អ្នកជួលផ្ទះ
ការជួលផ្ទះ ឬ ការជួលដីដើម្បីអាស្រ័យនៅជាដើម សុទ្ធតែជាការជួលទាំងអស់ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងបញ្ញត្តិស្តីពីការជួលនៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណី អនុវត្តទៅលើរាល់កិច្ចសន្យាដែលខ្ចីវត្ថុដោយបង់ថ្លៃឈ្នួលទាំងអស់ ហើយនៅក្នុងនោះមានចំណុចជាច្រើនដែលធ្វើបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ដល់អ្នកជួលផ្ទះ ឬ ដីសម្រាប់រស់នៅ ដូចជា ចំណុចអំពីអំឡុងពេលជាអាទិ៍។ ហេតុនេះ នៅឆ្នាំ1921 ច្បាប់ស្តីពីការជួលផ្ទះ និង ច្បាប់ស្តីពីការជួលដី ដែលជាច្បាប់ពិសេសត្រូវបានបង្កើតឡើង ហើយសិទ្ធិលើដី និង សិទ្ធិជួលដែលមានគោលបំណងយកកម្មសិទ្ធិលើអគារ ត្រូវយកច្បាប់ស្តីពីការជួលដីមកអនុវត្ត ហើយការជួលអគារជាដើម ត្រូវយកច្បាប់ស្តីពីការជួលផ្ទះមកអនុវត្ត។ ច្បាប់ពិសេសទាំងនេះត្រូវបានធ្វើវិសោធនកម្មក្រោយមកទៀត ដើម្បីផ្តល់ការការពារកាន់តែខ្លាំងដល់អ្នកជួលដី និង អ្នកជួលផ្ទះ ហើយនៅក្នុងយុត្តិសាស្ត្រតុលាការក៏មានទំនោរក្នុងការបកស្រាយ ឱ្យភាគីអ្នកឱ្យជួលពិបាករំលាយកិច្ចសន្យា ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានភាពសង្គមក្នុងពេលមានវិបត្តិខ្វះលំនៅឋានក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី2។
ប៉ុន្តែ តាមរយៈសកម្មភាពនេះហើយ ធ្វើឱ្យភាគីអ្នកឱ្យជួលមានការលំបាកយ៉ាងខ្លាំងដើម្បីបញ្ចប់កិច្ចសន្យា បើសិនជាខ្លួនមិនមានមូលហេតុត្រឹមត្រូវខ្លាំង ដូចជា ភាពចាំបាច់ដើម្បីប្រើប្រាស់ខ្លួនឯងជាដើមនោះទេ ហើយក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ មានមតិកាន់តែច្រើនបានលើកឡើងអំពីការធ្វើឱ្យបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ហួសហេតុដល់ភាគីអ្នកឱ្យជួល។ ដូចនេះ ច្បាប់ស្តីពីការជួលដី និង ជួលផ្ទះថ្មីដែលបានតាក់តែងឡើងនៅឆ្នាំ1991 បានពិចារណាអំពីបញ្ហានេះ និងបានតាក់តែងឡើងនូវប្រព័ន្ធថ្មីដែលផ្តល់ផលប្រយោជន៍ខ្លះដល់ភាគីអ្នកឱ្យជួលដូចជាចំណុចអំពី សិទ្ធិជួលដីដែលមានកំណត់ពេលជាក់លាក់ (ច្បាប់ស្តីពីការជួលដី និង ជួលផ្ទះ មាត្រា22) ពោលគឺ ភាគីអាចបង្កើតកិច្ចសន្យាដែលមានអំឡុងពេលលើសពី 50ឆ្នាំ ហើយនៅពេលដែលអំឡុងពេលនេះបានបញ្ចប់ សិទ្ធិរបស់ភាគីនៃអ្នកជួលនឹងបាត់បង់ទាំងស្រុង ហើយមិនអាចបន្តសារជាថ្មីនោះទេ។ ប៉ុន្តែ ច្បាប់ថ្មីនេះអនុវត្តទៅលើកិច្ចសន្យាជួលផ្ទះ និង ជួលដីដែលកើតឡើងក្រោយការបង្កើតច្បាប់នេះប៉ុណ្ណោះ ហេតុនេះហើយ កិច្ចសន្យាដែលកើតឡើងមុនច្បាប់នេះ ត្រូវយកច្បាប់ស្តីពីការជួលដី និង ច្បាប់ស្តីពីការជួលផ្ទះចាស់មកអនុវត្តដដែល។
បើសិនជាប្រៀបធៀបជាក់ស្តែងរវាងបញ្ញត្តិនៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណី និង បញ្ញត្តិនៅក្នុងច្បាប់ស្តីពីការជួលដី និង ជួលផ្ទះថ្មីនេះ យើងអាចមើលឃើញដូចតទៅ៖ (1) ចំពោះអំឡុងពេលនៃកិច្ចសន្យា នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកម្រិតអំឡុងពេលវែងបំផុតគឺ 20ឆ្នាំ (ការកំណត់នេះធ្វើឡើងដោយពិចារណារួមគ្នាជាមួយនឹងការជួលឡានធំ និង វត្ថុផ្សេងទៀតជាច្រើន) ហើយកិច្ចសន្យាដែលមានរយៈពេលវែងជាងនេះត្រូវបន្ថយមកត្រឹមរយៈពេល 20ឆ្នាំ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងការធ្វើវិសោធនកម្មឆ្នាំ2017 បានពន្យាពេលពី 20ឆ្នាំ ទៅដល់រយៈពេល 50ឆ្នាំវិញ (មាត្រា604 កថាខណ្ឌទី1)។ ផ្ទុយមកវិញ នៅក្នុងច្បាប់ស្តីពីការជួលដី និង ជួលផ្ទះបានកំណត់ អំឡុងពេលបន្តអត្ថិភាព 30ឆ្នាំ ចំពោះសិទ្ធិជួលដី ហើយត្រូវយកអំឡុងពេលតាមការកំណត់ក្នុងកិច្ចសន្យា ប្រសិនបើអំឡុងពេលដែលភាគីកំណត់ក្នុងកិច្ចសន្យាវែងជាងអំឡុងពេលដែលកំណត់ក្នុងច្បាប់ (ច្បាប់ស្តីពីការជួលដី និង ជួលផ្ទះ មាត្រា3)។ ចំពោះការជួលផ្ទះវិញ គឺមិនមានកម្រិតអំពីអំឡុងពេលវែងបំផុតនោះទេ ហេតុនេះភាគីអាចកំណត់កិច្ចសន្យាដែលមានអំឡុងពេលវែងបាន ហើយបើសិនជាបានកំណត់អំឡុងពេលខ្លីដែលតិចជាង 1ឆ្នាំ ចំពោះអគារវិញ ត្រូវចាត់ទុកថាមិនបានកំណត់អំឡុងពេល (ច្បាប់ស្តីពីការជួលដី និង ជួលផ្ទះ មាត្រា29 កថាខណ្ឌទី1)។ ច្បាប់ស្តីពីការជួលដី និង ជួលផ្ទះក៏បានកំណត់អំពីបញ្ញត្តិផ្សេងៗដែលមានផលប្រយោជន៍ដល់អ្នកជួលចំពោះការបន្តសារជាថ្មីផងដែរ។ (2) ប្រសិនបើភាគីមិនបានកំណត់អំឡុងពេលនៃកិច្ចសន្យានោះទេ នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់ថា ភាគីអាចស្នើសុំរំលាយកិច្ចសន្យានៅពេលណាក៏បាន ហើយការជួលដីនឹងបញ្ចប់កិច្ចសន្យាក្រោយការស្នើសុំរំលាយរយៈពេល 1ឆ្នាំ ហើយការជួលអគារនឹងបញ្ចប់កិច្ចសន្យាក្រោយការស្នើសុំរំលាយរយៈពេល 3ខែ (មាត្រា617 កថាខណ្ឌទី1)។ ចំណែកឯ នៅក្នុងច្បាប់ស្តីពីការជួលដី និង ជួលផ្ទះបានកំណត់ថា ការជួលដីត្រូវសន្មតថាមានអំឡុងពេល 30ឆ្នាំ បើទោះបីជាភាគីមិនបានកំណត់អំឡុងពេលក៏ដោយ ហើយការជួលផ្ទះវិញ អ្នកឱ្យជួលអាចស្នើសុំរំលាយកិច្ចសន្យាបាន ប៉ុន្តែ ត្រូវបញ្ជាក់អំពីមូលហេតុត្រឹមត្រូវនៃភាពចាំបាច់ដើម្បីប្រើប្រាស់សម្រាប់ខ្លួនឯង (ច្បាប់ស្តីពីការជួលដី និង ជួលផ្ទះ មាត្រា28) ហើយកិច្ចសន្យានឹងបញ្ចប់ក្រោយការស្នើសុំរំលាយរយៈពេល 6ខែ កន្លងផុត។
4. កិច្ចសន្យាខ្ចីប្រើ
នេះគឺជាកិច្ចសន្យាឱ្យខ្ចីធម្មតាមួយ ដែលមិនយកថ្លៃឈ្នួលក្នុងនាមជាតាវកាលិកតប ដូចករណីកិច្ចសន្យាជួលនោះទេ។ នេះមានន័យថា អ្នកខ្ចីដែលអាចប្រើប្រាស់កម្មវត្ថុដោយមិនបង់ថ្លៃឈ្នួល ទទួលបានផលប្រយោជន៍តែម្ខាងប៉ុណ្ណោះ។ ចំពោះកិច្ចសន្យាដែលមិនយកតម្លៃថ្នូរ និង ជាកិច្ចសន្យាឯកតោភាគីនេះ មិនអាចកើតឡើងដោយគ្រាន់តែសន្យាផ្ទាល់មាត់នោះទេ ប៉ុន្តែត្រូវមានការប្រគល់កម្មវត្ថុជាក់ស្តែង ពោលគឺ កិច្ចសន្យានេះកើតឡើងតាមការប្រគល់វត្ថុ។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងសង្គមបច្ចុប្បន្ន កិច្ចសន្យានេះមិនមែនកើតឡើងចំពោះតែក្នុងរង្វង់គ្រួសារនោះទេ សូម្បីតែនៅក្នុងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មដែលមានតម្លៃសេដ្ឋកិច្ចក៏កើតមានឡើងច្រើនផងដែរ ហេតុនេះហើយ កិច្ចសន្យានេះត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទៅជាប្រភេទនៃកិច្ចសន្យាដែលកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀងវិញ (មាត្រា593)។ នៅក្នុងកិច្ចសន្យាខ្ចីប្រើត្រូវយកបញ្ញត្តិស្តីពីប្រទានកម្មមកអនុវត្តដូចគ្នា ចំពោះការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានា (មាត្រា596)។ ក្រៅពីនេះ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីក៏បានកំណត់អំពី បញ្ញត្តិនានាដែលការពារដល់ភាគីអ្នកឱ្យខ្ចីដែលបាត់បង់ផលប្រយោជន៍តែម្ខាង ដូចជា អ្នកខ្ចីមានករណីយកិច្ចប្រគល់វិញនូវវត្ថុខ្ចីនៅពេលដែលគោលបំណងនៃការខ្ចីប្រើបានសម្រេច ប្រសិនបើមិនបានកំណត់អំពីអំឡុងពេលនៅក្នុងកិច្ចសន្យា ជាអាទិ៍។
5. កិច្ចសន្យាខ្ចីបរិភោគ
ការខ្ចីបរិភោគ សំដៅទៅលើកិច្ចសន្យាដែលវត្ថុខ្ចីបានប្រើប្រាស់អស់ ហើយអ្នកខ្ចីបរិភោគត្រូវសងវិញនូវវត្ថុដែលមានប្រភេទ គុណភាព និង បរិមាណដូចគ្នា។ ពោលគឺ ករណីដែលខ្ចីអង្ករពីអ្នកជិតខាងមក ហើយបរិភោគ ក្រោយមកយកអង្ករផ្សេងទៅសងវិញ ឬ ករណីខ្ចីប្រាក់ពីគេហើយក្រោយមកយកប្រាក់ទៅសងគេវិញ ជាអាទិ៍។ កម្ចីឥណទានពីធនាគារ ជាដើម គឺជាកិច្ចសន្យាខ្ចីបរិភោគប្រាក់នេះហើយ។ ដើមឡើយ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានកំណត់កិច្ចសន្យាខ្ចីបរិភោគនេះ ជាកិច្ចសន្យាដែលកើតឡើងតាមការប្រគល់វត្ថុ ពោលគឺ ការខ្ចីបរិភោគដែលត្រូវប្រគល់នូវវត្ថុដែលមានប្រភេទ គុណភាព និងបរិមាណដូចគ្នាដោយគ្មានការប្រាក់ (កិច្ចសន្យាមិនយកតម្លៃថ្នូរ) ប៉ុណ្ណោះ (មាត្រា587) ប៉ុន្តែ ខ្ញុំយល់ថា ការបកស្រាយថាជាប្រភេទកិច្ចសន្យាដែលកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀងក៏អាចទៅរួចផងដែរ ចំពោះកិច្ចសន្យាដែលមានភ្ជាប់ការប្រាក់ (កិច្ចសន្យាដែលមានតម្លៃថ្នូរ) ដូចជា កម្ចីឥណទានជាដើម។
ដោយឡែក ចំពោះអាត្រាការប្រាក់នៃកិច្ចសន្យាខ្ចីបរិភោគដែលមានភ្ជាប់ការប្រាក់ ត្រូវកម្រិតអាត្រាអតិបរិមាតាមការកំណត់របស់ច្បាប់ស្តីពីការកម្រិតអាត្រាការប្រាក់ ហើយការព្រមព្រៀងអំពីការប្រាក់ដែលលើសពីការកំណត់របស់ច្បាប់នេះ គឺមោឃភាព (ផ្នែកនៃការប្រាក់ដែលស្ថិតនៅក្នុងការកម្រិត គឺមានអានុភាព)។ យ៉ាងណាមិញ ការខ្ចីបរិភោគប្រាក់ដែលធ្វើឡើងដោយស្ថាប័នដែលចុះបញ្ជីអាជីវកម្មផ្តល់ប្រាក់កម្ចីជាក់ស្តែង អាចកំណត់អំពីអាត្រាការប្រាក់ខ្ពស់ជាងច្បាប់ស្តីពីការកម្រិតអាត្រាការប្រាក់ ដោយផ្អែកលើច្បាប់ស្តីពីអាជីវកម្មផ្តល់ប្រាក់កម្ចី ប៉ុន្តែ ការអនុវត្តបែបនេះត្រូវបានលុបបំបាត់ក្រោយការធ្វើវិសោធនកម្មឆ្នាំ2010។
6. កិច្ចសន្យាម៉ៅការ
(1) សញ្ញាណទូទៅ
កិច្ចសន្យាដែលឱ្យជាងសំណង់សង់ផ្ទះឱ្យ ជាអាទិ៍ គឺជាកិច្ចសន្យាម៉ៅការ។ ការម៉ៅការនេះមានលក្ខណៈពិសេសត្រង់ថា អ្នកម៉ៅការមិនត្រឹមតែផ្តល់កម្លាំងពលកម្មនោះទេ ថែមទាំងត្រូវសម្រេចការងារជាក់លាក់ណាមួយដែលជាគោលបំណងនៃកិច្ចសន្យា។ នេះជាប្រភេទនៃកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញដែលទទួលបានកម្រៃពីការសម្រេចការងារជាក់លាក់មួយ, ជាកិច្ចសន្យាយកតម្លៃថ្នូរ និង ជាកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀង។ ការបង់កម្រៃ និង ការប្រគល់កម្មវត្ថុនៃការងារមានទំនាក់ទំនងនៃការអនុវត្តព្រមគ្នា (មាត្រា633)។ ការជួលតន្ត្រីករឱ្យសម្តែងក៏ជាប្រភេទមួយនៃការងារម៉ៅការផងដែរ ប៉ុន្តែ ការងារដែលគ្មានការប្រគល់បែបនេះ ត្រូវផ្តល់កម្រៃនៅក្រោយពេលដែលការងារបានបញ្ចប់ (មាត្រា633 វាក្យខណ្ឌទី2)។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 បានកំណត់ថា ប្រសិនបើមិនអាចបន្តការងារបានទៀតនៅក្នុងដំណាក់នៃការអនុវត្តការងារ ដោយគ្មានមូលហេតុនៃការទទួលខុសត្រូវរបស់ម្ចាស់ការទេ ហើយបើសិនជាអ្នកម៉ៅការអាចផ្តល់តាវកាលិកដោយផ្នែកបាន ក្នុងករណីនេះ អ្នកម៉ៅការអាចទាមទារកម្រៃចំពោះផ្នែកដែលបានអនុវត្តការងារ ប្រសិនបើម្ចាស់ការអាចទទួលបានផលប្រយោជន៍ណាមួយពីតាវកាលិកនោះ ដោយចាត់ទុកថាតាវកាលិកមួយផ្នែកនោះបានសម្រេចស្ថាពរ (មាត្រា634)។ ម្យ៉ាងទៀត ដោយពិចារណាពីការម៉ៅការទាក់ទងនឹងការសាងសង់ជាដើម មានបញ្ញត្តិពិសេសមួយផ្នែកស្តីពីវិធីរំលាយ និងការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានានៅក្នុងការម៉ៅការ (កិច្ចសន្យាស្តង់ដារដែលត្រូវបង្កើតឡើងនៅក្នុងវិស័យសាងសង់ ដែលកំពុងប្រើប្រាស់ គឺយោងតាមវិធាននេះ)។
(2) ការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានា
អ្នកម៉ៅការមានការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានា ប្រសិនបើកម្មវត្ថុនៃការងារដែលបានសម្រេច និងប្រគល់មកនោះមានវិការៈ (ឧទាហរណ៍ ផ្ទះដែលបានសាងសង់ហើយនោះ មានជ្រាបទឹក)។ ដោយឡែក នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីពីមុនមានកំណត់បញ្ញត្តិពិសេសជាច្រើនអំពីការទទួលខុសត្រូវក្នុងការធានានៅក្នុងការម៉ៅការ ប៉ុន្តែនៅក្នុងការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 នេះ គេបានកំណត់បញ្ញត្តិពិសេសតិចតួចប៉ុណ្ណោះអំពីការម៉ៅការ ដោយត្រូវយកបញ្ញត្តិស្តីពីការទទួលខុសត្រូវចំពោះការអនុវត្តមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យានៃការលក់ទិញ មកអនុវត្តដូចគ្នាចំពោះករណីម៉ៅការផងដែរ។ នេះមានន័យថា ទោះបីជាកម្មវត្ថុដែលបានប្រគល់ទៅឱ្យម្ចាស់ការមិនស្របតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យាក៏ដោយ ក៏ម្ចាស់ការមិនអាចទាមទារឱ្យអនុវត្តពេញលេញ (ជួសជុល) បន្ថយតម្លៃ ឬ សំណងការខូចខាតនោះទេ បើសិនជាវិការៈនោះកើតឡើងពីការផ្តល់វត្ថុធាតុដើមរបស់ម្ចាស់ការ ឬ កើតឡើងពីការបញ្ជារបស់ម្ចាស់ការ (ប៉ុន្តែ បញ្ញត្តិនេះមិនត្រូវយកមកអនុវត្តឡើយ ក្នុងករណីដែលអ្នកម៉ៅការបានដឹងអំពីភាពមិនត្រឹមត្រូវនៃវត្ថុធាតុដើម ឬ ការបញ្ជានោះ ហើយមិនបានជូនដំណឹងដល់ម្ចាស់ការ។ មាត្រា636)។ ដោយឡែក បញ្ញត្តិខាងលើនេះគឺជាវិធានដែលមាននៅមុនពេលវិសោធនកម្ម ហើយបញ្ញត្តិពិសេសជាច្រើនផ្សេងទៀតនៃការម៉ៅការត្រូវបានលុបចោលតាមរយៈវិសោធនកម្ម ហើយបញ្ញត្តិភាគច្រើនកាន់តែមានទំនោរទៅរកការលក់ទិញ។
(3) ការរំលាយ
ចំណុចពិសេសនៃសិទ្ធិរំលាយសម្រាប់កិច្ចសន្យាម៉ៅការ គឺនៅមុនពេលការងារបញ្ចប់ជាស្ថាពរ ម្ចាស់ការអាចរំលាយកិច្ចសន្យានៅពេលណាក៏បាន ដោយបង់សំណងការខូចខាតឱ្យអ្នកម៉ៅការ (មាត្រា641)។ នេះគឺជាការពិចារណាដល់ករណីដែលម្ចាស់ការបានពឹងពាក់ការងារណាមួយ ដែលក្រោយមកយល់ឃើញថាមិនចាំបាច់ទៅវិញ ហេតុនេះ ម្ចាស់ការគ្រាន់តែបង់សំណងការខូចខាតដល់អ្នកម៉ៅការវិញ គឺគ្រប់គ្រាន់ហើយ។
7. កិច្ចសន្យាអាណត្តិ
(1) សញ្ញាណទូទៅ
កិច្ចសន្យាអាណត្តិ គឺជាកិច្ចសន្យាដែលពឹងពាក់ឱ្យបុគ្គលណាម្នាក់ធ្វើសកម្មភាពណាមួយមកឱ្យខ្លួន ហើយខ្លឹមសារនៃសកម្មភាពនោះអាចជាសកម្មភាពគតិយុត្ត ដូចជាការចុះកិច្ចសន្យាជំនួសខ្លួនក៏បាន ឬ សកម្មភាពជាក់ស្តែង ដូចជា ការធ្វើជាអ្នកមើលថែកូនជំនួសខ្លួនក៏បានដែរ។ វាជាកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀង ហើយអាចជាកិច្ចសន្យាដែលយកតម្លៃថ្នូរ ឬ មិនយកតម្លៃថ្នូរតាមការព្រមព្រៀងរបស់ភាគី (ដោយសារ វាជាកិច្ចសន្យាកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀង ហេតុនេះ ការធ្វើលិខិតប្រគល់អាណត្តិមិនមានជាលក្ខខណ្ឌបង្កើតកិច្ចសន្យានោះទេ)។ ជាគោលការណ៍ អាណត្តិសំដៅទៅលើ ករណីដែលអាណត្តិគាហកខ្លួនឯង មានករណីយកិច្ចចាត់ចែងកិច្ចការដែលខ្លួនបានទទួលពីអាណត្តិទាយក ហេតុនេះ អាណត្តិគាហកត្រូវសម្រេចកិច្ចការនោះ (មាត្រា644) ដោយប្រុងប្រយ័ត្នក្នុងនាមជាអ្នកគ្រប់គ្រងដោយសុចរិត (ករណីយកិច្ចគ្រប់គ្រងដោយសុចរិត)។
យើងអាចពិចារណាបានថា កិច្ចសន្យាអាណត្តិយកទំនាក់ទំនងនៃការជឿជាក់របស់ភាគីជាមូលដ្ឋាន ហើយជាគោលការណ៍ អាណត្តិទាយកអាចរំលាយកិច្ចសន្យាពាក់កណ្តាលទីបាន ប៉ុន្តែ អាណត្តិគាហកអាចទាមទារសោហ៊ុយ និងកម្រៃដែលបានធ្វើកន្លងមកបាន (មាត្រា648 កថាខណ្ឌទី3)។
ដោយឡែក ក្រមរដ្ឋប្បវេណីនៃប្រទេសជប៉ុនបានកំណត់អំពីអាណត្តិ និង ការតំណាងផ្សេងពីគ្នា (ជំពូកទី2 III.4) ហើយក៏អាចមានករណីខ្លះ អាណត្តិគាហក និង អ្នកតំណាងគឺជាបុគ្គលតែមួយផងដែរ។
យ៉ាងណាមិញ យើងបានពិនិត្យមើលរួចហើយអំពីកិច្ចសន្យាអាណាព្យាបាលតាមការស្ម័គ្រចិត្តដោយផ្អែកលើច្បាប់ស្តីពីប្រព័ន្ធអាណាព្យាបាលតាមការស្ម័គ្រចិត្ត (ជំពូកទី2 III.2(3)③)។ ហើយកិច្ចសន្យាអាណាព្យាបាលតាមការស្ម័គ្រចិត្តនេះ គឺជាកិច្ចសន្យាអាណត្តិដែលសាមីខ្លួនបានផ្តល់សិទ្ធិតំណាង ឱ្យទៅអ្នកអាណាព្យាបាលតាមការស្ម័គ្រចិត្ត លើការគ្រប់គ្រងទ្រព្យសម្បត្តិ និង ជីវភាពរបស់ខ្លួននៅក្នុងស្ថានភាពដែលសាមីខ្លួនអលទ្ធភាពក្នុងការវិនិច្ឆ័យដោយសារតែវិបត្តិបញ្ញាស្មារតី។ ដូចនេះ ចំណុចដែលមិនមានបញ្ញត្តនៅក្នុងច្បាប់ស្តីពីប្រព័ន្ធអាណាព្យាបាលតាមការស្ម័គ្រចិត្ត ត្រូវយកបញ្ញត្តិស្តីពីកិច្ចសន្យាអាណត្តិក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីមកអនុវត្ត។
(2) ករណីយកិច្ចរបស់អាណត្តិទាយក (សិទ្ធិរបស់អាណត្តិគាហក)
នៅពេលដែលអាណត្តិគាហកបានចេញចំណាយដែលចាំបាច់សម្រាប់ចាត់ចែងកិច្ចការអាណត្តិ អាណត្តិគាហកអាចទាមទារការចំណាយនោះពីអាណត្តិទាយកបាន (មាត្រា650 កថាខណ្ឌទី1។ ការទាមទារឱ្យបង់ជាមុនក៏បានដែរ។ មាត្រា649)។ ហើយបើសិនជាអាណត្តិគាហកបានទទួលកាតព្វកិច្ចជំនួសឱ្យអាណត្តិទាយកដើម្បីចាត់ចែងកិច្ចការអាណត្តិ ក្នុងករណីនេះ អាណត្តិគាហកអាចឱ្យអាណត្តិទាយកសងកាតព្វកិច្ចនោះជំនួសខ្លួនបាន (មាត្រាដដែល កថាខណ្ឌទី2)។ មួយវិញទៀត នៅពេលដែលអាណត្តិគាហកបានទទួលរងការខូតខាតដោយសារចាត់ចែងកិច្ចការអាណត្តិដោយគ្មានកំហុសរបស់ខ្លួនទេ អាណត្តិគាហកអាចទាមទារសំណងការខូចខាតនោះពីអាណត្តិទាយកបាន (មាត្រាដដែល កថាខណ្ឌទី3)។ ករណីយកិច្ចសងសំណងរបស់អាណត្តិទាយក គឺជាការទទួលខុសត្រូវដោយគ្មានកំហុស។ ការខូចខាតដែលកើតឡើងដោយសារការចាត់ចែងកិច្ចការអាណត្តិមានដូចជា ការឆ្លងជំងឺដែលបណ្តាលមកពីការទទួលអាណត្តិការងារមើលថែរក្សាអ្នកជំងឺដែលមានជំងឺឆ្លងជាដើម ពោលគឺ កិច្ចការអាណត្តិដែលងាយបង្កគ្រោះថ្នាក់។ ប៉ុន្តែ ការជួបគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍នៅពេលធ្វើដំណើរទៅចុះកិច្ចសន្យាដែលអាណត្តិទាយកពឹងពាក់ឱ្យធ្វើជាដើមនោះ មិនត្រូវរាប់បញ្ចូលឡើយ។
8. កិច្ចសន្យាបញ្ញើ
កិច្ចសន្យាដែលឱ្យគេថែរក្សាវត្ថុសម្រាប់ខ្លួនឯង ហៅថាកិច្ចសន្យាបញ្ញើ។ ដើមឡើយកិច្ចសន្យានេះ គឺជាកិច្ចសន្យាដែលកើតឡើងតាមការប្រគល់វត្ថុ តាមរយៈការសន្យារបស់ភាគីម្ខាងថានឹងថែរក្សាវត្ថុណាមួយសម្រាប់ភាគីម្ខាងទៀត ហើយបានទទួលវត្ថុនោះមកក្នុងដៃ ប៉ុន្តែ វិសោធនកម្មច្បាប់ឆ្នាំ2017 បានផ្លាស់ប្តូរទៅជាប្រភេទនៃកិច្ចសន្យាដែលកើតឡើងតាមការព្រមព្រៀងវិញ (មានអានុភាពតាមការព្រមព្រៀង) (មាត្រា657)។ អ្នកឱ្យគេរក្សាទុកវត្ថុហៅថា អ្នកផ្ញើ ហើយអ្នកដែលទទួលរក្សាទុកវត្ថុ ហៅថា អ្នកទទួលបញ្ញើ។ បញ្ញើបែងចែកជា បញ្ញើដែលបង់កម្រៃ និង បញ្ញើដែលមិនបង់កម្រៃ។ ករណីយកិច្ចប្រុងប្រយ័ត្នរបស់អ្នកទទួលបញ្ញើដែលមិនបង់កម្រៃ គឺ «ប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះវត្ថុនោះឱ្យដូចជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្លួន» ចំពោះវត្ថុបញ្ញើ (មាត្រា659)។ ករណីយកិច្ចនេះ គឺជាការប្រុងប្រយ័ត្នដែលមានកម្រិតទាបជាងករណីយកិច្ចគ្រប់គ្រងដោយសុចរិតក្នុងកិច្ចសន្យាអាណត្តិជាអាទិ៍ (ប៉ុន្តែ អ្នកទទួលបញ្ញើដែលបង់កម្រៃត្រូវមានករណីយកិច្ចប្រុងប្រយ័ត្នក្នុងនាមជាអ្នកគ្រប់គ្រងដោយសុចរិត)។
9. កិច្ចសន្យាក្រុមហ៊ុន
កិច្ចសន្យាក្រុមហ៊ុន គឺជាកិច្ចសន្យាមួយប្រភេទដែលបង្កើតជាក្រុម ហើយកើតមានអានុភាពនៅពេលដែល ភាគីនីមួយៗបានសន្យាថាវិនិយោគទ្រព្យធនរបស់ខ្លួន ដើម្បីប្រកបកិច្ចការណាមួយរួមគ្នា (មាត្រា667 កថាខណ្ឌទី1)។ ទ្រព្យធនដែលប្រើនៅកន្លែងនេះ សំដៅទៅលើទាំងការផ្តល់ទ្រព្យសម្បត្តិ និង ការផ្តល់ពលកម្ម (មាត្រាដដែល កថាខណ្ឌទី2)។ ប៉ុន្តែ តម្រូវឱ្យមានការប្រកបកិច្ចការណាមួយរួមគ្នា។
លក្ខណៈពិសេសមួយនៃក្រុមហ៊ុន គឺការវិនិយោគ និង ការធ្វើលទ្ធកម្មទ្រព្យសម្បត្តិក្រុមហ៊ុនជាដើម នឹងក្លាយជាកម្មសិទ្ធិរួមទាំងអស់។ មាត្រាច្បាប់សរសេរថា ការវិនិយោគរបស់សមាជិកក្រុមហ៊ុនម្នាក់ៗ និង ទ្រព្យសម្បត្តិផ្សេងទៀតរបស់ក្រុមហ៊ុន «ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមកម្មសិទ្ធិអវិភាគរបស់សមាជិកក្រុមហ៊ុន» (មាត្រា 668) ប៉ុន្តែ ទស្សនល្បីៗបានហៅទម្រង់កម្មសិទ្ធិអវិភាគនៃក្រុមហ៊ុនថា «កម្មសិទ្ធិរួម»។ នេះគ្រាន់តែជា កម្មសិទ្ធិអវិភាគក្នុងន័យចង្អៀត ហើយវាមានន័យថា កម្មសិទ្ធិករអវិភាគម្នាក់ៗមានចំណែកអវិភាគរៀងៗខ្លួន ហើយអាចទាមទារឱ្យបែងចែកចំណែកអវិភាគរបស់ខ្លួនបាន ប៉ុន្តែ លក្ខណៈពិសេសនៅក្នុងករណីក្រុមហ៊ុនវិញ គឺសមាជិកក្រុមហ៊ុននីមួយៗគ្រាន់តែមានចំណែកអវិភាគតាមតួលេខរៀងខ្លួន ប៉ុន្តែមិនអាចទាមទារឱ្យបែងចែកបាននោះទេ ហើយទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់គឺជាវត្ថុរួមរបស់ក្រុមហ៊ុន។ ហើយសិទ្ធិលើបំណុលដែលកើតចេញពីការធ្វើជំនួញរវាងក្រុមហ៊ុនជាមួយអ្នកណាមួយ ក៏អនុវត្តដូចគ្នាផងដែរ គឺទម្រង់នៃការទាមទារធ្វើឡើងក្នុងនាមសមាជិកក្រុមហ៊ុនទាំងអស់ (សមាជិកក្រុមហ៊ុនតែម្នាក់មិនអាចទាមទារតែចំណែករបស់ខ្លួននោះទេ)។
10. កិច្ចសន្យាដែលមានច្បាប់កំណត់ផ្សេងទៀត
កិច្ចសន្យាផ្សេងទៀតដែលមានកំណត់ក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណី រួមមាន កិច្ចសន្យាដូរ ដែលជាការប្តូរកម្មសិទ្ធិនៃវត្ថុមួយជាមួយនឹងកម្មសិទ្ធិនៃវត្ថុមួយផ្សេងទៀតក្រៅពីប្រាក់ (មាត្រា586។ យើងអាចគិតស្រដៀងនឹងការលក់ទិញដែលប្តូរវត្ថុជាមួយប្រាក់), កិច្ចសន្យាការងារ ដែលជាការជួលបុគ្គលណាមួយឱ្យផ្តល់ពលកម្ម (មាត្រា623។ ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ កិច្ចសន្យាការងារក្នុងសង្គមទូទៅ ត្រូវយកច្បាប់ពិសេសដូចជា ច្បាប់ស្តីពីស្តង់ដារការងារជាដើម មកអនុវត្ត ហេតុនេះ បញ្ញត្តិនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី អនុវត្តទៅលើតែកិច្ចសន្យានៃអ្នកបម្រើការងារតាមផ្ទះប៉ុណ្ណោះ ហើយបញ្ញត្តិទាំងនេះពុំសូវមានសារៈសំខាន់នោះទេ), កិច្ចសន្យាធនលាភសាមញ្ញិកមួយជីវិត ដែលភាគីម្ខាងត្រូវផ្តល់ប្រាក់ ឬ តាវកាលិកផ្សេងទៀតជាទៀងទាត់ដល់ភាគីម្ខាងទៀត ឬ តតិយជន រហូតដល់ពេលដែលភាគីណាម្ខាងទទួលមរណភាព (មាត្រា689។ ឧទាហរណ៍ កូនបំណុលនៃធនលាភទទួលយកប្រាក់ ឬ ភាគហ៊ុនដែលជាទ្រព្យធនដើម ហើយផ្តល់ការប្រាក់ ឬ ធនលាភនៃទ្រព្យធននោះជាទៀងទាត់ទៅឱ្យម្ចាស់បំណុលនៃធនលាភជាដើម។ កិច្ចសន្យានេះពុំសូវមានការអនុវត្តនៅប្រទេសជប៉ុននោះទេ), កិច្ចសន្យាសះជា ដែលជាកិច្ចសន្យាបញ្ឈប់វិវាទ ដោយភាគីធ្វើសម្បទានឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក (មាត្រា695)។ ការសះជានេះកើតឡើងតាមការចុះកិច្ចសន្យាដោយស្ម័គ្រចិត្តរបស់ភាគីទាំងសងខាង ឬ តាមការជួយសម្របសម្រួលពីចៅក្រម (ដោយឡែក ពាក្យពេជន៍សាមញ្ញដែលស្រដៀងគ្នានឹងការសះជា គឺការដោះស្រាយវិវាទដោយពិភាក្សាគ្នា។ ពាក្យនេះអាចមានន័យដូចនឹងកិច្ចសន្យាសះជា ប៉ុន្តែ ការសះជាសំដៅទៅលើការធ្វើសម្បទានទៅវិញទៅមក ដោយឡែក ការដោះស្រាយវិវាទតាមការពិភាក្សាអាចមានករណីខ្លះ
ភាគីតែម្ខាងបោះបង់ចោលការអះអាងរបស់ខ្លួន(ក្រៅផ្លូវតុលាការ) ហើយបញ្ចប់វិវាទ)។
11. កិច្ចការពារអ្នកប្រើប្រាស់ និង Cooling-Off
(1) ប្រព័ន្ធ Cooling-Off
នៅពេលដែលភាគីបានចុះកិច្ចសន្យាជាមួយគ្នា ភាគីនីមួយៗត្រូវអនុវត្តកាតព្វកិច្ចដោយគោរពគោលការណ៍សុចរិត និងស្មោះត្រង់ ហើយមិនអាចបញ្ចប់កិច្ចសន្យាដោយចិត្តឯងនោះទេ លើកលែងតែករណីមានប្រាក់កក់ដើម្បីរំលាយកិច្ចសន្យា។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មានករណីខ្លះដែលអ្នកប្រើប្រាស់ទូទៅ បានចុះកិច្ចសន្យាដោយលង់ជឿជាក់លើឈ្មួញទុច្ចរិត ឬ សំដីផ្អែមរបស់អ្នកលក់។ ពិតហើយថា ករណីបែបនេះ យើងអាចលុបចោលការបង្ហាញឆន្ទៈ ហើយធ្វើឱ្យកិច្ចសន្យានោះក្លាយជាមោឃភាព បើសិនជាមានការឆបោក ឬ ការភាន់ច្រឡំ ហើយបើសិនជាមានការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចវិញ យើងអាចរំលាយកិច្ចសន្យាបាន ប៉ុន្តែ មានករណីជាច្រើនដោយសារការប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍របស់អ្នកលក់ ឬ ការលង់តាមការអូសទាញតាមបរិយាកាសជុំវិញជាដើម (ដោយសារតែចុះកិច្ចសន្យាតាមការសម្រេចចិត្តដោយឆន្ទៈរបស់ខ្លួន) គឺពិបាកឱ្យយើងអាចអះអាងអំពីការឆបោក ឬ ការភាន់ច្រឡំណាស់ ហើយក៏មិនអាចរំលាយកិច្ចសន្យាដោយផ្អែកលើការមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចនោះទេ ដោយសារតែភាគីម្ខាងទៀតបានរៀបចំទំនិញទុកជាមុន និង ប្រគល់តាមការព្រមព្រៀងរួចរាល់។ នៅក្នុងករណីបែបនេះ អ្នកប្រើប្រាស់ដែលមិនអាចទទួលបានការការពារដោយផ្អែកតាមបញ្ញត្តិនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី អាចទទួលបានការការពារជាពិសេសតាមប្រព័ន្ធ Cooling-Off ដែលមានកំណត់នៅក្នុងច្បាប់ពិសេសមួយចំនួន ដែលប្រព័ន្ធនេះផ្តល់ឱកាសដល់អ្នកប្រើប្រាស់អាចដោះខ្លួនពីកិច្ចសន្យាណាមួយ ក្រោយពេលដែលបានពិចារណាជាក់លាក់ក្នុងអំឡុងពេលកំណត់មួយ។
ប្រព័ន្ធនេះមានកំណត់នៅក្នុងច្បាប់ស្តីពីការធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាក់លាក់ (ច្បាប់ចាស់ស្តីពីការលក់ចល័ត) ច្បាប់ស្តីពីការលក់ដោយបង់រំលស់ និង ច្បាប់ស្តីពីការធ្វើអាជីវកម្មដីលំនៅឋាន ជាអាទិ៍។ នៅក្នុងច្បាប់នេះបានចងកាតព្វកិច្ចឱ្យអាជីវករប្រគល់នូវលិខិតកិច្ចសន្យាជាអាទិ៍ទៅឱ្យអ្នកទិញនៅពេលចុះកិច្ចសន្យា ហើយអ្នកទិញអាចអនុវត្តសិទ្ធិ Cooling-Off ដែលមានចែងក្នុងកិច្ចសន្យានោះ (តាមន័យគតិយុត្តគឺសំដៅលើការដកសំណើ ឬ ការរំលាយកិច្ចសន្យា) (ប៉ុន្តែ ការអនុវត្តសិទ្ធិ Cooling-Off នេះ អាចធ្វើបានចំពោះតែប្រភេទនៃកិច្ចសន្យាដែលមានកំណត់ក្នុងច្បាប់ពិសេសប៉ុណ្ណោះ) ក្នុងអំឡុងពេលកំណត់មួយគិតចាប់ពីពេលបានទទួលកិច្ចសន្យា (ការទិញទំនិញពីការធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាក់លាក់ គឺមានរយៈពេល 8ថ្ងៃ)។
(2) ការបង្កើតច្បាប់ស្តីពីកិច្ចសន្យាអ្នកប្រើប្រាស់
នៅក្នុងច្បាប់ពិសេសដែលបានរៀបរាប់ខាងលើនេះ ដែលមានកម្មវត្ថុកំណត់ពីប្រភេទអាជីវកម្មនីមួយៗ មិនអាចការពារដល់អ្នកប្រើប្រាស់បានពេញលេញនោះទេ។ ដូចនេះ ច្បាប់ស្តីពីកិច្ចសន្យាអ្នកប្រើប្រាស់ បានតាក់តែងឡើងនៅក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ 2000 ហើយដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់នៅខែមេសា ឆ្នាំ2001 (ត្រូវយកមកអនុវត្តលើកិច្ចសន្យាដែលកើតមានក្រោយច្បាប់នេះដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់)។ ច្បាប់នេះមានគោលបំណងចងក្រងនូវបទបញ្ញត្តិទូទៅមួយ ដើម្បីការពារដល់អ្នកប្រើប្រាស់ពីការលក់ទិញទំនិញ ឬ សេវា ឬ ការចុះកិច្ចសន្យាផ្គត់ផ្គង់ដែលមិនត្រឹមត្រូវ និង វិធីសាស្ត្រលក់ដែលទុច្ចរិត។ តាមរយៈច្បាប់នេះ អ្នកប្រើប្រាស់អាចលុបចោលកិច្ចសន្យាដែលបានធ្វើឡើងក្នុងស្ថានភាពដូចជា អ្នកប្រើប្រាស់បានទទួលការពន្យល់បោកប្រាស់អំពីចំណុចសំខាន់ណាមួយ ឬ ការពន្យល់អំពីហេតុដែលមិនពិតទាល់តែសោះដូចជា ការឡើងថ្លៃទំនិញ ឬ អ្នកលក់អង្គុយរង់ចាំនៅផ្ទះរហូតមិនព្រមចាកចេញ (មិនព្រមត្រឡប់ទៅវិញ) ឬ អ្នកលក់មិនព្រមឱ្យចាកចេញពីទីតាំងលក់ (ការឃាត់ឃាំង) ជាអាទិ៍ (នេះគឺជាការទទួលស្គាល់អំពី សិទ្ធិលុបចោលកិច្ចសន្យា បើទោះបីជាលក្ខខណ្ឌនៃការឆបោក ឬ ការគម្រាមកំហែងដែលកំណត់ក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីមិនទាន់បំពេញក៏ដោយ)។ ហើយកិច្ចសន្យាដែលមានលក្ខខណ្ឌឱ្យភាគីអ្នកប្រើប្រាស់តែម្ខាងទទួលរងការបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ ត្រូវមោឃភាព (ដូចជា អ្នកលក់ «មិនទទួលខុសត្រូវទាំងស្រុងចំពោះករណីបែបណាក៏ដោយ» ជាអាទិ៍)។